Ο θυμός είναι ένα συναίσθημα που από πολύ νωρίς μαθαίνουμε ότι η έκφρασή του δεν είναι αποδεκτή από τους ανθρώπους γύρω μας. Σύμφωνα με τους Spielberger και συν (1983) ο θυμός αφορά μία συναισθηματική κατάσταση που μπορεί να έχει μεγάλο εύρος, από ελαφριά ενόχληση έως και έντονη οργή. Είναι ένα συναίσθημα όπως όλα τα άλλα και η έκφραση του δεν έχει μόνο αρνητικά αποτελέσματα για την ψυχική μας υγεία. Φυσικά, πολλοί παράγοντες παίζουν ρόλο για να αξιολογήσουμε το θυμό ως λειτουργικό ή δυσλειτουργικό.

Μπορούμε να αξιολογήσουμε τον θυμό μας με πολλές διαφορετικές διαστάσεις, όπως για παράδειγμα τον τρόπο που τον εκφράζουμε σωματικά ή λεκτικά, εάν τον εξωτερικεύουμε ή εάν τον κατευθύνουμε στον εαυτό μας, εάν ξεφεύγει από τον έλεγχο μας ή εάν καταφέρνουμε να ηρεμήσουμε. Επίσης η προσωπικότητα μας, οι πεποιθήσεις μας αλλά και οι εξωτερικές καταστάσεις που βιώνουμε επηρεάζουν τον τρόπο που θα εκφράσουμε τον θυμό και πώς θα καταφέρουμε να τον ελέγξουμε (Spielberger et al, 1983).

Η φροντίδα ενός ανθρώπου με άνοια φέρνει συνήθως μαζί θυμό και ενοχές για αυτό το συναίσθημα. Ο έντονος θυμός συνδέεται και με άλλα αρνητικά συναισθήματα όπως η κατάθλιψη, το έντονο φορτίο φροντίδας ή τον φόβο ότι ο έλεγχος έχει χαθεί. Μπορεί ακόμη να συνδέεται με προβλήματα σωματικής υγείας, όπως η υψηλή αρτηριακή πίεση και καρδιαγγειακά νοσήματα (Crooget al., 2006; Novaco, 1985; Vitaliano, Becker, Russo, Magana-Amato, & Mairuo, 1989, Vitaliano, Zhang, & Scalan, 2003).

Παρακάτω μπορείτε να βρείτε κάποιες απλές συμβουλές που προέρχονται από οργανισμούς για φροντιστές και ανθρώπους με άνοια και μπορεί να σας βοηθήσουν να διαχειριστείτε το θυμό σας.

Όταν φροντίζετε μπορεί να θυμώσετε για πολλούς διαφορετικούς λόγους όπως για παράδειγμα:

• καταστάσεις που δεν μπορείτε να ελέγξετε
• έλλειψη χρόνου για άλλες διαστάσεις στη ζωή σας
• έλλειψη βοήθειας από άλλους
• Το άτομο που φροντίζετε μπορεί να συμπεριφέρεται με τρόπο που σας εκνευρίζει ή μπορεί να είναι το ίδιο θυμωμένο και να σας προκαλεί και εσάς θυμό
• Αρνητικές σκέψεις για το άτομο που φροντίζετε, ειδικά εάν δεν τα πηγαίνατε καλά παλαιότερο, για το ρόλο σας, εάν τα έχετε αναλάβει όλα εσείς, ή σκέψεις ότι μπορεί το άτομο να το κάνει επίτηδες.

Εάν ο θυμός είναι έντονος καλό είναι να:

• Σταματήσετε ό,τι κάνετε
• Να φύγετε από το δωμάτιο που είστε και να απομακρυνθείτε από το άτομο για λίγο
• Να επικεντρωθείτε στην αναπνοή σας

Μόλις έχει περάσει η κρίση, είναι σημαντικό να αναλογιστείτε τι προκάλεσε το θυμό

• Πώς αισθανόσασταν προτού αρχίσετε να θυμώνετε
• Ποιες ήταν οι προσωπικές σας σκέψεις για την κατάσταση που βιώνετε και εάν ενεργοποιήθηκαν εκείνη τη στιγμή
• Υπήρχαν άλλα ερεθίσματα που σας ενόχλησαν μέσα ή έξω από το χώρο;
• Σκεφτείτε για μια στιγμή εάν ήσασταν εξωτερικός παρατηρητής τι θα βλέπατε στην κατάσταση
• Σκεφτείτε ποιες είναι οι πεποιθήσεις σας για τον τρόπο που οι άλλοι οφείλουν να σας συμπεριφέρονται

Όταν πλέον έχετε προσπεράσει το γεγονός που σας προκάλεσε έντονο θυμό προσπαθήστε να σκεφτείτε πώς θα ήταν δυνατό να αντιμετωπίσετε αυτό που σας προκάλεσε το θυμό.

• Συζητήστε αυτό που έγινε με την οικογένεια ή/και φίλους
• Συζητήστε αυτό που έγινε με επαγγελματίες υγείας ή και ζητήστε συμβουλευτική εάν είναι μία κατάσταση που επανέρχεται και νιώθετε ότι σας ξεπερνάει.
• Εφαρμόστε σε τακτική βάση τεχνικές χαλάρωσης, ώστε να εξοικειωθεί το σώμα σας και να χαλαρώνετε πιο εύκολα εάν χρειαστεί
• Μάθετε αποτελεσματικές τεχνικές επικοινωνίας με το άτομο που φροντίζετε
• Να θυμάστε πάντα ότι πολλές φορές, η συμπεριφορά ενός ατόμου με άνοια μπορεί να είναι απροσδόκητη και να μην μπορείτε να την ελέγξετε
• Προσπαθήστε να αλλάξετε το θέμα όταν βλέπετε ότι κάτι σας εκνευρίζει
• Κρατήστε ημερολόγιο με τις σκέψεις που δεν είναι αληθείς όπως ότι «μπορεί να το κάνει για να με εκδικηθεί» ή «το κάνει επίτηδες». Προσπαθήστε να αντικαταστήσετε αυτές τις σκέψεις με πιο ρεαλιστικές «Έχει άνοια και δεν μπορεί πλέον να κάνει πράγματα όπως παλαιότερα», «ο εγκέφαλος του νοσεί, δεν το κάνει για να με πληγώσει, εάν με ενοχλεί αυτό που κάνει, δεν το κάνει επίτηδες»

Αρετή Ευθυμίου, PhD, Ψυχολόγος

Παραπομπές για περισσότερες πληροφορίες (English).

CarersScotland. Carers’ selfadvocacy Toolkit. Dealing with anger. URL. https://www.carersuk.org/images/Downloads/Dealing_with_anger.pdf

IONA, age well, live well (2017). How to manage your anger when caring for Someone with Dementia . URL https://www.iona.org/manage-anger-caring-dementia/

Carers Borders Centre. Help guide 2: Anger management. URL https://www.borderscarerscentre.co.uk/uploads/2/2/1/7/22179694/helpguideanger_management_lflt.pdf