Η κατάθλιψη, όπως την αναφέρουμε συχνά στην καθημερινότητά μας, εκφράζει μία ποικιλία συναισθηματικών καταστάσεων που δεν αντιστοιχούν στον ορισμό που δίνουν οι ειδικοί . Mπορεί να ακούσετε σε συζητήσεις «έχω μία εβδομάδα να δω κάποιον φίλο, νομίζω έχω πάθει κατάθλιψη». Αυτή η περιγραφή αναφέρεται σε αρνητικά συναισθήματα που μπορεί κάποιος να βιώσει προσωρινά και δεν ανταποκρίνονται στον επιστημονικό ορισμό της κλινικής κατάθλιψης. Η κλινική κατάθλιψη ή αλλιώς η μείζων καταθλιπτική διαταραχή, είναι περίπλοκη πάθηση και μπορεί να εμφανιστεί λόγω παραγόντων βιολογικών, γενετικών, ψυχοκοινωνικών, όπως το περιβάλλον, η χρήση φαρμακευτικών σκευασμάτων, οι χρόνιοι νόσοι, τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας, ο τρόπος σκέψης ενός ατόμου, η απώλεια και το πένθος, η σωματική, η ψυχική και η συναισθηματική κακοποίηση και άλλα γεγονότα που προκαλούν έντονο άγχος (Sadock,Sadock & Ruiz, 2017)
Η φροντίδα ενός ατόμου με άνοια προκαλεί εξουθένωση, ψυχική και συναισθηματική, αυξάνοντας τον κίνδυνο εμφάνισης κατάθλιψης και έντονου άγχος (Watson et al, 2019). Αναφέρεται ότι έως και 80% των φροντιστών ατόμων με άνοια εμφανίζουν καταθλιπτικά συμπτώματα σε σύγκριση με τον γενικό πληθυσμό (Schoenmakers, Buntinx, & Delepeleire, 2010). Είναι σημαντικό ως φροντιστές να μάθατε να αναγνωρίζετε τα σημάδια και τα συμπτώματα, με στόχο την αναζήτηση της καταλληλότερης θεραπείας.
Οι γυναίκες, οι σύζυγοι ατόμου με άνοια, η χαμηλή κοινωνικοοικονομική θέση, η νεαρότερη ηλικία του φροντιστή και τα λιγότερα χρόνια εκπαίδευσης, συνδέονται με περισσότερα καταθλιπτικά συμπτώματα (Watson et al, 2019). Η σοβαρότητα των συμπτωμάτων της άνοιας, η αυξημένη εξάρτηση του ατόμου από τον φροντιστή, η εμφάνιση διαταραχών συμπεριφοράς (όπως οι επαναλαμβανόμενες ερωτήσεις, η επιθετικότητα, η ανησυχία και η αϋπνία) συνδέονται σημαντικά με την εμφάνιση κατάθλιψης σε φροντιστές. Αντίθετα, η ύπαρξη κοινωνικού δικτύου και η στήριξη άλλων ατόμων, το αίσθημα του ελέγχου για την κατάσταση και η αποτελεσματικότητα για τη φροντίδα που παρέχει ένας φροντιστής φαίνεται να βοηθούν την ψυχική υγεία του (Watson et al, 2019).
Κάθε άτομο είναι διαφορετικό και ο τρόπος εμφάνισης των συμπτωμάτων μπορεί να διαφέρει. Έχετε βιώσει κάποια από τα παρακάτω καταθλιπτικά συμπτώματα για μεγάλο διάστημα μέσα στη μέρα και σχεδόν κάθε μέρα για ένα χρονικό διάστημα πάνω από δύο εβδομάδες;
- Θλίψη, συναίσθημα αβοηθητότητας (το άτομο νιώθει αβοήθητο), κλάμα, κενό
- Απώλεια ευχαρίστησης και ενδιαφερόντων για τις περισσότερες δραστηριότητες
- Διαταραχές ύπνου
- Διαταραχές στην όρεξη και στο βάρος
- Μείωση της σωματικής κίνησης και της ταχύτητας της σκέψης, την οποία να την παρατηρούν και οι άλλοι
- Απώλεια ενέργειας/κούραση
- Αισθήματα αναξιότητας, ενοχής ή ρίξιμο του φταιξίματος στον εαυτό
- Προβλήματα συγκέντρωσης και λήψης αποφάσεων
- Άγχος, εγρήγορση, ευερεθιστότητα
- Σκέψεις θανάτου, αυτοκτονίας
- Αδιευκρίνιστα σωματικά προβλήματα, πονοκέφαλοι, πόνος στο στομάχι
Πηγή: American Psychiatric Association Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders 4
Συμβουλές για φροντιστές.
Οι παρακάτω συμβουλές προέρχονται από επίσημους φορείς για τη νόσο Alzheimer (Alzheimer’s Society UK, Alzheimer Society, Family Caregiving Alliance)
- Εάν έχετε καταθλιπτικά συμπτώματα, είναι σημαντικό να μιλήσετε για αυτά με κάποιο κοντινό σας πρόσωπο και με έναν ειδικό ψυχικής υγείας
- Θέστε μικρούς ρεαλιστικούς στόχους καθημερινά. Προσπαθήστε να θέσετε προτεραιότητες στα πράγματα που έχετε να κάνατε όσον αφορά στη φροντίδα
- Η συμμετοχή σε μία ομάδα φροντιστών μπορεί να βοηθήσει, μιας και άλλα άτομα βιώνουν ό,τι και εσείς.
- Κρατήστε ένα ημερολόγιο με τα συναισθήματα σας μέσα στη μέρα
- Είναι σημαντικό να διατηρήσετε κοινωνική επαφή με άλλα άτομα- αυτό θα σας βοηθήσει να νιώθετε λιγότερο απομονωμένοι.
- Δεχτείτε τη βοήθεια που σας προσφέρουν η οικογένεια και οι φίλοι με τη φροντίδα, αλλά και για εσάς τους ίδιους
- Εάν έχετε επισκεφθεί κάποιον ειδικό για αυτά τα συμπτώματα, θα πρέπει να επιμείνετε στη φαρμακευτική αγωγή και να μην εγκαταλείψετε, ακόμη και εάν δε βλέπετε κάποια αλλαγή τον πρώτο καιρό
- Προσπαθήστε να προσθέσετε στην καθημερινότητα σας κάποια μορφή σωματική άσκηση σύμφωνη με την κατάσταση της σωματικής σας υγείας. Μιλήστε με το γιατρό σας σε κάθε περίπτωση
- Η υγιής διατροφή πάντα βοηθάει τη διάθεση. Μειώστε την πρόσληψη του αλκοόλ και της καφεΐνης.
- Βρείτε τρόπους να χαλαρώνετε, κάντε κάτι που ταιριάζει σε εσάς
- Βρείτε λίγο χρόνο για τον εαυτό σας και κάντε μία δραστηριότητα που σας ευχαριστεί
- Οι άνθρωποι συχνά μπορεί να μην σας κατανοούν, εκφράσεις όπως «θα σου περάσει δεν είναι τίποτα» ή «θα συνέλθεις σε λίγο» εάν και είναι καλοπροαίρετες μπορεί να σας δημιουργούν περισσότερο εκνευρισμό. Προσπαθήστε να εξηγήσετε ακριβώς πώς νιώθετε
- Θυμηθείτε η εναλλακτική σκέψη και οι νέες στρατηγικές αντιμετώπισης των καταστάσεων μπορούν πραγματικά να κάνουν τη διαφορά στο πώς νιώθετε.
Αρετή Ευθυμίου, PhD, Ψυχολόγος