Βελτιώνοντας την επικοινωνία με ένα άτομο με άνοια
Φανταστείτε μια κατάσταση όπου δεν μπορείτε να καταλάβετε τι λένε οι άλλοι και δεν μπορείτε να τους πείτε τι θέλετε. Σκεφτείτε πόσο ένα τέτοιο πρόβλημα θα επηρέαζε τη ζωή σας. Δυστυχώς, αυτό είναι ένα κοινό πρόβλημα που αντιμετωπίζουν πολλά άτομα με άνοια. Δεν μπορούν να εκφραστούν.Μπορεί να μην καταλαβαίνετε τι θέλουν. Είναι πεινασμένοι; Έχουν πόνο; Τι τους έχει αναστατώσει; Όταν τους λέτε κάτι, όπως είναι ώρα για μπάνιο, φαίνονται κενoί και δεν ανταποκρίνονται. Η αδυναμία επικοινωνίας είναι μια από τις πιο κοινές αιτίες ανησυχίας του ατόμου με άνοια και απογοήτευσης του φροντιστή. Η καλύτερη επικοινωνία βελτιώνει τη σύνδεση με το άτομο και μειώνει τις πιθανότητες ανησυχίας και εμφάνισης άλλων ανησυχητικών συμπεριφορών. Αυτό απαιτεί κατανόηση των προβλημάτων του ατόμου με άνοια και προσαρμογή του τρόπου με τον οποίο επικοινωνείτε. Η επικοινωνία δεν αφορά μόνο την λεκτική επικοινωνία. Περιλαμβάνει χειρονομίες, εκφράσεις του προσώπου και γλώσσα του σώματος (μη λεκτική επικοινωνία). Υπάρχουν πολλοί απλοί τρόποι βελτίωσης της επικοινωνίας που βελτιώνουν τη σύνδεση με το άτομο με άνοια (Banovic et al., 2018).
Επικοινωνήστε χωρίς περισπασμούς και σε μη απειλητικό περιβάλλον
- Τα άτομα με άνοια πρέπει να είναι σε θέση να δώσουν προσοχή σε ό, τι λέγεται.
- Πρέπει να αισθάνονται χαλαροί. Διευκολύνετε το άτομο να σας ακούει καθαρά.
- Εάν το άτομο χρησιμοποιεί ακουστικά βαρηκοΐας, βεβαιωθείτε ότι αυτά λειτουργούν σωστά.
- Βεβαιωθείτε ότι δεν υπάρχουν ήχοι που αποσπούν την προσοχή. Απενεργοποιήστε την τηλεόραση / το ραδιόφωνο. Μην προσπαθήσετε να επικοινωνήσετε όταν υπάρχουν θόρυβοι (ήχοι πιάτων ή μαγειρέματος στο παρασκήνιο ή κάποιος μιλά δυνατά στο τηλέφωνο).
- Αντιμετωπίστε το άτομο με άνοια,μην μιλάτε από πίσω, γιατί το άτομο μπορεί να αισθάνεταιότιαπειλείται.
- Εάν το άτομο σας κοιτάζει με αμηχανία / αποπροσανατολισμό, σαν να μην είναι σίγουρο ποιος είστε ή γιατί είστε εκεί, εισαγετε τον εαυτό σας για σύντομο χρονικό διάστημα για να βοηθήσετε τον προσανατολισμό του ατόμου.
- Διατήρησηοπτικήςεπαφής – χαμηλώστε εάν είναι απαραίτητογια να είστε στο ίδιο ύψος με το άτομο που φροντίζετε.
- Παραμείνετε ήρεμοι και ευχάριστοι (Smith et, 2010).
Απλοποιήστε την επικοινωνία
- Τα άτομα με άνοια έχουν προβλήματα κατανόησης σύνθετων λέξεων και προτάσεων και θυμούνται αυτά που μόλις άκουσαν. Χρειάζονται χρόνο για να καταλάβουν τα πράγματα.
- Χρησιμοποιήστε απλές προτάσεις με απλές λέξεις.
- Μιλήστε απλά και αργά.
- Δώστε στο άτομο χρόνο να καταλάβει (και, αν χρειαστεί, να απαντήσει) πριν συνεχίσει την επόμενη πρόταση.
- Εάν το άτομο με άνοια φαίνεται συγχυσμένο,επαναλάβετε τη χρήση συνωνύμων προσθέστε χειρονομίες παύση ρωτήστε το άτομο τι θέλει (Olthof-Nefkens et al., 2018).
Απλοποιήστε τις οδηγίες
Οι οδηγίες είναι περίπλοκες για άτομα με άνοια. Αυτό συμβαίνει επειδή πρέπει να καταλάβουν τι λέγεται και μετά να δουν πώς να το κάνουν. Όταν τους ζητάτε να κάνουν κάτι, διευκολύνετε την διαδικασία:
- Αναφέρετε μόνο ένα βήμα τη φορά.
- Δηλώστε με σαφήνεια τι πρέπει να κάνει.
- Μην πείτε στο άτομο τι δεν πρέπει να κάνει.
- Αποφύγετε τις εξηγήσεις για το γιατί είναι απαραίτητο ή τι θα συμβεί εάν δεν γίνει η εργασία (αυτό είναι περιττό και επιβαρύνει μόνο το άτομο που ήδη αγωνίζεται να καταλάβει τι λέτε).
- Αναγνωρίστε πότε μια εργασία γίνεται με μια απλή, θετική δήλωση (Smith et al., 2010).
Απλοποίηση ερωτήσεων
Οι ερωτήσεις είναι αγχωτικές για άτομα με άνοια. Μπορεί να αισθάνονται ανόητοι εάν δεν καταλαβαίνουν την ερώτηση και επειδή δεν μπορούν να απαντήσουν. Από την άλλη πλευρά, μερικές φορές θέλουν να είναι σε θέση να επιλέξουν. Εάν φαίνονται μπερδεμένοι, αλλάξτε τον τρόπο με τον οποίο κάνετε ερωτήσεις:
- Κάντε απλές ερωτήσεις. Αποφύγετε να κάνετε πολύπλοκες επιλογές.
- Περιορίστε τις επιλογές σε δύο ή τρεις επιλογές και διατηρήστε κάθε επιλογή απλή.
- Αποφύγετε ρητορικές ερωτήσεις.
- Αποφύγετε περιττές ερωτήσεις.
- Δώστε στο άτομο χρόνο για να απαντήσει και, εάν είναι απαραίτητο, διατυπώστε ξανά την ερώτηση ή προτρέψτε το άτομο (Olthof-Nefkens et al., 2018).
Συμπληρώστε την ομιλία με άλλους τρόπους επικοινωνίας
Καθώς οι λέξεις μπορεί μερικές φορές να μην σημαίνουν τίποτα για το άτομο με άνοια, εκτός από το να μιλάτε χρησιμοποιήστε χειρονομίες, όπως για παράδειγμα δείχνοντας ένα αντικείμενο ή δείχνοντας ποια ενέργεια θέλετε να κάνετε (π.χ. δείξτε την οδοντόβουρτσα όταν ζητάτε από το άτομο να βουρτσίσει τα δόντια του). Αφήστε το άτομο να αγγίξει ένα αντικείμενο ή να το μυρίσει ή να δει μια εικόνα(Banovic et al., 2018).
Βοηθήστε άτομα με άνοια να σας πουν τι θέλουν
- Είναι πολύ απογοητευτικό για άτομα με άνοια όταν δεν μπορούν να πουν τι θέλουν.
- Εάν το άτομο ψάχνει για μια λέξη ,ζητήστε του να δείξει τι θέλει
- Περιμένετε υπομονετικά
- Το άτομο μπορεί να σταματήσει στη μέση της πρότασης, έχοντας ξεχάσει τι ήθελε να πει. Μην επιμένετε, απλά περιμένετε.
- Μερικές φορές, τα άτομα με άνοια κάνουν λάθη σε αυτά που λένε. Είναι μια φυσιολογική τάση για τα μέλη της οικογένειας να τα διορθώνουν, πιστεύοντας ότι το άτομο μπορεί να «βελτιωθεί» ή ότι το άτομο «πρέπει να γνωρίζει τι είναι σωστό». Αυτό συχνά δεν λειτουργεί, επειδή το άτομο προσπαθεί ήδη πολύ σκληρά. Άλλωστε, ακόμη και αν διορθώσετε το άτομο, είναι πιθανό να ξεχάσει αυτό που είπατε. Μην διορθώσετε τυχόν λάθη, όπως όταν το άτομο μπορεί να χρησιμοποιήσει μια γραμματικά εσφαλμένη πρόταση.
- Το άτομο μπορεί να πει κάτι λάθος για το παρελθόν ή να σας καλέσει με διαφορετικό όνομα ή να χρησιμοποιήσει λάθος λέξη για ένα αντικείμενο.
- Το άτομο μπορεί να κάνει λάθος σε μια προηγούμενη «ανάμνηση».
- Εάν το άτομο χρησιμοποιεί λανθασμένη λέξη για ένα αντικείμενο, μπορείτε να αναφέρετε απαλά τη σωστή λέξη, αλλά όχι ως διόρθωση.
- Μην επισημάνετε το λάθος στο άτομο.
- Μην επιμένετε ότι το άτομο χρησιμοποιεί τη σωστή λέξη
Εάν κάποιος με άνοια συνεχίζει να θέτει την ίδια ερώτηση, ή φαίνεται αναστατωμένος ενώ απαιτεί κάτι, εξετάστε διαφορετικούς τρόπους αντιμετώπισης αυτής της συμπεριφοράς. Αυτά περιλαμβάνουν την κατανόηση του τι ήθελε το άτομο, τι το προκαλεί, τι μπορεί να επιλύσει τις ανάγκες του ατόμου και πώς να μειώσει την αναστάτωση στο άτομο και σε άλλους (Olthof-Nefkens et al., 2018).
Όλα τα παραπάνω είναι επεκτάσεις κοινής λογικής. Φαίνονται προφανείς αν μπείτε στη θέση του ατόμου με άνοια. Ωστόσο, είναι συνηθισμένο τα μέλη της οικογένειας να ξεχνούν τα προβλήματα του ατόμου επειδή προσπαθούν να κάνουν κάτι. Χρησιμοποιήστε περισσότερα μη λεκτικά στοιχεία. Καθώς η άνοια ενός ατόμου εξελίσσεται, πρέπει να γίνετε καλύτεροι στην κατανόηση των μη λεκτικών ενδείξεων του ατόμου. Το άτομο μπορεί να πει «το μάτι μου πονάει», αλλά όταν του ζητηθεί να το επισημάνει, μπορεί να δείχνει ένα δόντι. Πρέπει να βρείτε τρόπους για να επιβεβαιώσετε την κατανόησή σας, όπως να δείτε πότε το άτομο εκνευρίζεται, να καταλάβετε τις ανάγκες και τα συναισθήματά τους κυρίως από μη λεκτική επικοινωνία (Smith et al., 2010).
Αλεξάνδρος Χαραλάμπους
Φοιτητής τμήματος Νοσηλευτικής
Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κύπρου
Παραπομπές
-
Banovic, S., Zunic, L., & Sinanovic, O. (2018). Communication Difficulties as a Result of Dementia.Materia Socio Medica, 30(2), 221. https://doi.org/10.5455/msm.2018.30.221-224
-
Olthof-Nefkens, M., Kruse, H., Derksen, E., de Swart, B., Nijhuis-van der Sanden, M., & Kalf, J. (2018). Improving Communication between Persons with Mild Dementia and Their Caregivers: Qualitative Analysis of a Practice-Based Logopaedic Intervention. Folia Phoniatrica Et Logopaedica, 70(3-4), 124-133. https://doi.org/10.1159/000491081
-
Smith, E., Broughton, M., Baker, R., Pachana, N., Angwin, A., & Humphreys, M. et al. (2010). Memory and communication support in dementia: research-based strategies for caregivers. International Psychogeriatrics, 23(2), 256-263. https://doi.org/10.1017/s1041610210001845
Τι είναι η επιβάρυνση του φροντιστή – τρόποι αντιμετώπισης
Mε τον όρο άνοια εννοούμε την επιδείνωση των νοητικών λειτουργιών, οι οποίες παρεμποδίζουν την ικανοποιητική επιτέλεση των καθημερινών δραστηριοτήτων. Ο πιο συχνός τύπος άνοιας είναι η νόσος του Alzheimer(ΝΑ).Η ΝΑ είναι πιο συχνή στις γυναίκες από ότι στους άνδρες και αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι οι γυναίκες ζουν περισσότερο. Έρευνες, έχουν δείξει ότι 1 στις 5 γυναίκες άνω των 65 ετών πάσχουν από νόσο Alzheimer και 1 στους 10 άνδρες αντιστοίχως.
Η φροντίδα ενός ατόμου με άνοια μπορεί να είναι πολύ δύσκολη μερικές φορές. Αν και ο αριθμός των ατόμων με άνοια αυξάνεται παγκοσμίως με ταχύτατους ρυθμούς, τόσο οι κοινωνίες όσο και οι οικογένειες δεν είναι έτοιμες να αντιμετωπίσουν τις συνέπειες. Στη συντριπτική πλειοψηφία τους, οι ασθενείς με άνοια φροντίζονται στο σπίτι από τα μέλη των οικογενειών τους. Έτσι, η νόσος επηρεάζει όχι μόνο τον ασθενή αλλά όλη την οικογένεια που πάσχει μαζί του. Επομένως, με τον όρο επιβάρυνση φροντιστών εννοούμε τοσο τη σωματική, τη συναισθηματική όσο και την οικονομική επιβάρυνση των φροντιστών των ατόμων που πάσχουν από ένα χρόνιο νόσημα που προκαλεί αναπηρία (Παπασταύρου Ε., 2005).
Είναι γνωστό ότι, οι φροντιστές, αναλαμβάνουν πολλούς και διάφορους ρόλους απέναντι στο άτομο πού πάσχει από άνοια. Οι ρόλοι αυτοί ποικίλουν. Ο φροντιστής είναι προστάτης του ασθενούς, έμπιστος φίλος,σύντροφος, διαχειριστής της φροντίδας, σύμβουλος καθώς και αναλαμβάνει την ευθύνη λήψης όποιασδήποτε απόφασης που απασχολεί τον ασθενή. Όλα αυτά όμως τα καθήκοντα, επιφέρουν σημαντικές επιβαρύνσεις στη ζωή των φροντιστών. Η επιβάρυνση προκαλεί: κατάθλιψη σε ψηλά ποσοστά, χαμηλότερη ποιότητα ζωής, επιπτώσεις στη σωματική υγεία όπως διαταραχές ύπνου, αυξημένη χρήση ψυχοτρόπων φαρμάκων, ελαττώμενη αντίδραση στα εμβόλια και καθυστερημένη επούλωση πληγών, ευαλωτότητα στα λοιμώδη νοσήματα. Ακόμη, η φροντίδα επηρεάζει τη συμμετοχή τους σε κοινωνικές & επαγγελματικές δραστηριότητες, περιορίζει τον ελεύθερο χρόνο τους, κλονίζει την κοινωνική τους θέση και απειλεί την οικονομική τους ασφάλεια. (Dassel et al., 2017).
Υπάρχουν διάφοροι τρόποι αντιμετώπισης της επιβάρυνσης των φροντιστών με προγράμματα παρέμβασης, τα οποία παρέχονται συνήθως από τις Εταιρείες Alzheimer, αλλά και από φορείς που εξειδικεύονται στην ψυχοθεραπεία. Τα προγράμματα αυτά διακρίνονται σε: εκπαιδευτικά προγράμματα, ομάδες υποστήριξης/ψυχοεκπαίδευσης, ατομική συμβουλευτική, συμβουλευτική όλων των μελών μίας οικογένειας, εκμάθησης δεξιοτήτων φροντιστών από διαφορετικές οικογένειες και ψυχοθεραπευτικές παρεμβάσεις που δίνουν έμφαση στην προσαρμογή του φροντιστή στην κατάσταση και στη μείωση του συναισθηματικού του φορτίου
Αναλυτικότερα, πραγματοποιούνται σεμινάρια στήριξης φροντιστών τα οποία αποσκοπούν να καταρτιστούν με θέματα σχετικά με την άνοια, όπως τα συμπτώματα και η εξέλιξη της νόσου, πρακτικά θέματα για την καθημερινή φροντίδα των ατόμων με άνοια, νομικά και κοινωνικά θέματα, να εκπαιδευθούν στη διαχείριση του ψυχικού φορτίου που προκαλεί στην οικογένεια η νόσος, να μοιραστούν τα προβλήματα, τις ανησυχίες και τις εμπειρίες τους με άλλους φροντιστές και να ενημερωθούν για τα προγράμματα λειτουργίας των Κέντρων Ημέρας και γενικότερα για τις δράσεις της Εταιρίας.
Τα προγράμματα ψυχοεκπαίδευσης φροντιστών βοηθούν στην εκπαίδευση για άτομα με άνοια, την απόκτηση δεξιοτήτων στη φροντίδα και στη διαχείριση συναισθημάτων. Ακολούθως, πολλές είναι οι περιπτώσεις που η οικογένεια απευθύνεται σε ένα επαγγελματία υγείας για να ζητήσει ενημέρωση και υποστήριξη. Ειδικά σε ένα πλαίσιο όπως είναι τα Κέντρα Ημέρας ή οι Εταιρείες Νόσου Alzheimer, Κοινωνικοί Λειτουργοί και Ψυχολόγοι καλούνται να στηρίξουν συμβουλευτικά βραχυπρόθεσμα και για μικρό αριθμό συναντήσεων τις οικογένειες των ανθρώπων που είτε μόλις έχουν λάβει διάγνωση είτε αντιμετωπίζουν για καιρό της συνέπειες της φροντίδας ενός ατόμου με άνοια.
Επίσης, στην αντιμετώπιση της κατάστασης αυτής συμβάλλουν και οι ψυχοθεραπευτικές παρεμβάσεις με γνωσιακο-συμπεριφοριστικό υπόβαθρο αναφέρουν θετικά αποτελέσματα στη μείωση του φορτίου των φροντιστών. Σύμφωνα με τους Akkerman& Ostwaldη αποτελεσματικότητα της Γνωσιακής Συμπεριφοριστικής θεραπείας για τη μείωση του άγχους των φροντιστών. Η Γνωσιακή Συμπεριφοριστική Θεραπεία εστιάζει στη τροποποίηση των πεποιθήσεων που συνδέονται με τη νόσο και το ρόλο του φροντιστή.
Τέλος, το βιοτικό επίπεδο αυξάνεται και η τεχνολογία «τρέχει». Η χρήση των νέων τεχνολογιών έχει τραβήξει την προσοχή των ερευνητών και κλινικών στο χώρο της φροντίδας ανθρώπων με άνοια και των οικογενειών τους. Οι παρεμβάσεις σε αυτή την περίπτωση μπορεί να περιλαμβάνουν τη χρήση τηλεφώνου, κάμερας (videochat), κινητών τηλεφώνων, ταμπλετών, ηλεκτρονικής πλατφόρμας, DvDs, συστημάτων τηλεϊατρικής(Papastavrou et al., 2007 ,Σακκά et al., 2015 ,World Health Organization, 2020).
Παναγιώτα Χατζηλόη
Φοιτήτρια τμήματος Νοσηλευτικής
Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κύπρου
Παραπομπές
-
Dassel, K. B., Carr, D. C., Vitaliano, P., & Pruchno, R. (2017). Does caring for a spouse with dementia accelerate cognitive decline? findings from the health and retirement study. Gerontologist, 57(2), 319–328. https://doi.org/10.1093/geront/gnv148
-
Papastavrou, E., Kalokerinou, A., Papacostas, S. S., Tsangari, H., & Sourtzi, P. (2007). Caring for a relative with dementia: family caregiver burden. Journal of Advanced Nursing, 58(5), 446–457. https://doi.org/10.1111/j.1365-2648.2007.04250.x
-
World Health Organization. (2020). Dementia. 21/9/20. https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/dementia
-
Παπασταύρου Ε. (2005). Η επιβάρυνση της οικογένειας που φροντίζει ασθενή με τη νόσο Alzheimerκαι άλλες σχετικές έννοιες.
-
Σακκά, Π., Ευθυμίου, Α., Ντανάση, Ε., Καρπαθίου, Ν., Βαμβακάρη, Ε., Μαστρογιαννάκης, Τ., Παντελίδου, Σ., & Λάβδας, Μ. (2015). Εγχειρίδιο Για Επαγγελματίες Υγείας : Βασικές ΑρχέςΓια Την Άνοια.
Η τεχνολογία στη διάθεση των φροντιστών
Το διαδίκτυο είναι πλέον αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητας των ανθρώπων, καθώς στις πλείστες εργασίες καθίσταται ως αναγκαίο εργαλείο αναζήτησης, αλλά και ως το πιο εύκολο και γρήγορο μέσο για τους ανθρώπους να αποκτούν συνεχώς καινούργιες γνώσεις. Με μόνο ένα click, έχεις μπροστά σου έως και 160.000 αποτελέσματα για μία και μόνο αναζήτηση! Από τα άτομα που χρησιμοποιούν το διαδίκτυο ως πηγή πληροφοριών, δεν λείπουν φυσικά οι φροντιστές των ατόμων που πάσχουν από άνοια, αφού το 54,6% έχουν δηλώσει πως πρόσφατα έχουν ψάξει πληροφορίες για τη νόσο της άνοιας από το διαδίκτυο (Efthymiou et al., 2020)
Ποια τα χαρακτηριστικά των φροντιστών που ψάχνουν περισσότερο στο διαδίκτυο;
Μέσα από έρευνα του 2020, φάνηκε ότι τα άτομα που είναι πιθανότερο να ψάξουν στο διαδίκτυο για πληροφορίες σχετικά με την άνοια είναι γυναίκες, άτομα μικρότερα από 65 ετών, με υψηλό επίπεδο εκπαίδευσης και είναι εργαζόμενοι. Επίσης, αυτοί που νοιάζονται για το άτομο το οποίο φροντίζουν, φαίνεται ότι ψάχνουν και περισσότερο για να παρέχουν όσο το δυνατόν καλύτερη και αποτελεσματικότερη φροντίδα. Ωστόσο, φαίνεται πως τόσο ο χρόνος που διαθέτει ο φροντιστής, όσο και η εμπειρία που έχει, παίζουν σημαντικό ρόλο στην αναζήτηση μέσω του διαδικτύου. Δηλαδή, αυτοί που έχουν περισσότερο χρόνο ξεκούρασης και αυτοί με τη μικρότερη εμπειρία, τείνουν να ψάχνουν πιο συχνά στο διαδίκτυο για πληροφορίες σχετικά με τη νόσο και την παροχή φροντίδας (Efthymiou et al., 2020)
Αναζήτηση μέσω του διαδικτύου ή επικοινωνία πρόσωπο με πρόσωπο; Τι από τα δύο προτιμούν οι φροντιστές;
Η απάντηση είναι και τα δύο! Κατ’ ακρίβεια οι έρευνες έδειξαν πως τα περισσότερα άτομα που φροντίζουν άτομα με άνοια, θα προτιμούσαν ένα μεικτό τρόπο εκμάθησης, που θα περιείχε τόσο συναντήσεις με φυσική παρουσία με κάποιον επαγγελματία υγείας, όσο και τη δυνατότητα ηλεκτρονικής μάθησης (Efthymiou et al., 2020)
Τι είναι αυτό που ψάχνουν οι φροντιστές όταν αναζητούν στο διαδίκτυο;
Οι πλείστοι από τους φροντιστές φαίνεται ότι περνούν τον περισσότερο χρόνο έρευνας στο διαδίκτυο, αναζητώντας πληροφορίες για το πώς να παρέχουν σωστή και καλύτερη φροντίδα. Δεν υπολογίζουν όμως κάτι πολύ σημαντικό, που θα έκανε την αναζήτησή τους αποτελεσματικότερη! Αυτό είναι η επικοινωνία και δικτύωση με άλλους φροντιστές υγείας, η αλληλεπίδραση και η ανταλλαγή σκέψεων και εμπειριών. Φανταστείτε να έχετε τη δυνατότητα να μοιραστείτε αυτά που σας ανησυχούν με άλλους ανθρώπους που μπορεί να έχουν τις ίδιες ανησυχίες και εμπειρίες με εσάς, δυσάρεστες αλλά και ευχάριστες. Να μπορείτε να ανταλλάξετε σκέψεις και ιδέες με σκοπό την καλύτερη φροντίδα των ανθρώπων που αγαπάτε και σας χρειάζονται. Γιατί να θυμάστε πάντα, ότι δεν είστε μόνοι! Υπάρχουν εκεί έξω χιλιάδες φροντιστές με τους οποίους μπορείτε μέσα από τη χρήση του διαδικτύου να έρθετε σε επικοινωνία, να δώσετε και να λάβετε υποστήριξη και χρήσιμες πληροφορίες. Εδώ και δύο χρόνια έχουν δημιουργηθεί ομάδες στα κοινωνικά μέσα (social media) σε Ελλάδα και Κύπρο για τους φροντιστές, όπου μπορούν να επικοινωνούν μεταξύ τους.
Κάντε και εσείς λοιπόν την αρχή!
Μην ξεχνάτε να φροντίζετε κι τον ευατό σας!
Εσείς, ως φροντιστές, νοιάζεστε, προστατεύετε, εκπαιδεύετε και φροντίζετε το άτομο που σας χρειάζεται και το κάνετε όσο καλύτερα μπορείτε. Είναι πολύ σημαντικό να νιώθετε και να αισθάνεστε οι ίδιοι καλά για να μπορείτε να προσφέρετε φροντίδα στα άτομα που σας χρειάζονται. Δεν είναι κακό πού και πού να κάνετε ένα διάλειμμα, να βρείτε χρόνο για τον εαυτό σας και να κάνετε πράγματα που αγαπάτε. Είναι εντάξει να λαμβάνετε ψυχολογική υποστήριξη από επαγγελματίες υγείας που είναι πρόθυμοι να σας βοηθήσουν. Το διαδίκτυο σου προσφέρει και αυτή την δυνατότητα. Εκτός δηλαδή από την παροχή πληροφοριών, την υποστήριξη προγραμμάτων με συνομηλίκους ή/και επαγγελματίες, την εκπαίδευση, το διαδίκτυο προσφέρει και τη δυνατότητα ψυχοθεραπείας (Williams etal, 2019)
Αθηνά Μαυρομμάτη
Φοιτήτρια τμήματος Νοσηλευτικής
Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κύπρου
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
Efthymiou A, Papastavrou E, Middleton N, Markatou A, Sakka P. How Caregivers of People With Dementia Search for Dementia-Specific Information on the Internet: Survey Study, JMIR Aging 2020;3(1):e15480
Williams KN, Perkhounkova Y, Shaw CA, Hein M, Vidoni ED, Coleman CK. Supporting Family Caregivers With Technology for Dementia Home Care: A Randomized Controlled Trial. Innov Aging. 2019 Oct 16;3(3)
Απρίλιος της Δράσης
Υπάρχει πρόληψη στην άνοια;
Η άνοια είναι ένα σύνδρομο που χαρακτηρίζεται από έκπτωση των ανώτερων νοητικών λειτουργιών. Η πιο συχνή μορφή άνοιας είναι η νόσος Alzheimer, και αποτελεί το 50-60% του συνόλου των ανοιών. Χαρακτηρίζεται από βαθμιαία απώλεια της πρόσφατης μνήμης, της επεισοδικής μνήμης (ξεχνάει πρόσφατα γεγονότα/επεισόδια), δυσκολία στον προσδιορισμό ομοιοτήτων & διαφορών σε λέξεις και δυσχέρεια στον ορισμό λέξεων ή εννοιών (έκπτωση της αφηρημένης σκέψης), δυσκολία στον προγραμματισμό, στην κρίση, τις διαταραχές του λόγου (αφασία), αδυναμία του ατόμου να κάνει αλληλουχία κινήσεων (απραξία), αδυναμία προσδιορισμού αντικειμένων (αγνωσία), διαταραχές προσανατολισμού στο χώρο, χρόνο και πρόσωπα, μεταβολές στο χαρακτήρα όπως επιθετικότητα, καχυποψία, απάθεια, κατάθλιψη, ακράτεια κ.ά.
Ο επιπολασμός της άνοιας υπολογίζεται να υπερβαίνει τα 45 εκατομμύρια παγκοσμίως (Prince et al., 2015) και προβλέπεται να τριπλασιαστεί μέχρι το 2050 ως αποτέλεσμα αύξησης του προσδόκιμου ζωής (Crous-Bou, Minguillón, Gramunt, & Molinuevo, 2017). Η αιτία της νόσου παραμένει άγνωστη και θεωρείται ότι κάποιες από τις περιπτώσεις προκαλούνται από γενετικούς παράγοντες, άλλες από περιβαλλοντικούς παράγοντες και μερικές από συνδυασμό των παραπάνω. Υπάρχουν αρκετοί παράγοντες κινδύνου ως προς την εμφάνισή της, οι οποίοι χωρίζονται σε δύο μεγάλες κατηγορίες, τους τροποποιήσιμους (σακχαρώδης διαβήτης, υπέρταση, σωματικό βάρος, ύπνος, κάπνισμα) και τους μη τροποποιήσιμους (ηλικία, φύλο, γενετικοί παράγοντες) (Κενεβετζίδου et al., 2021).
Ο συνδυασμός της μη φαρμακευτικής πρόληψης, της αλλαγής του τρόπου ζωής μαζί με τη διαχείριση των τροποποιήσιμων παραγόντων κινδύνου, δύναται να συμβάλει σημαντικά στην πρόληψη της νόσου.
Η πρόληψη της άνοιας είναι κυρίως μη φαρμακευτική.
Ξεκινώντας από τη μη φαρμακευτική πρόληψη, παρεμβάσεις που στοχεύουν στην μείωση του κινδύνου για άνοια είναι παρεμβάσεις κυρίως στη διατροφή, στη σωματική δραστηριότητα και νοητική ενδυνάμωση.
Η σωματική άσκηση έχει φανεί να αποτρέπει την γνωστική έκπτωση και να βελτιώνει την γνωστική λειτουργία της μνήμης και μάθησης (Rollandetal., 2008). Η εκπόνηση σωματικής δραστηριότητας μπορεί να οδηγήσει σε μείωση του κινδύνου για νόσος Alzheimerκατά 20 – 65%, ποσοστά που διαφέρουν ανάλογα με τον τύπο και την ένταση της άσκησης (Cheng, 2016).
Η μεσογειακή διατροφή(Me-Di) βασίζεται στην χαμηλή πρόσληψη κορεσμένων λιπαρών οξέων, με ταυτόχρονη υψηλή κατανάλωση ακόρεστων και πολυακόρεστων λιπαρών οξέων, λαχανικών, οσπρίων, φρούτων, ψαριών, πουλερικών και ελαιόλαδου. Φαίνεται να μειώνει τον κίνδυνο γνωστικής έκπτωσης και άνοιας. Η μεσογειακή διατροφή σχετίζεται με βελτίωση στη γνωστική λειτουργία, μείωση του κινδύνου γνωστικής έκπτωσης (Petersson & Philippou, 2016).
Επίσης η δίαιτα Mediterranean-DASH Intervention for Neurodegenerative Delay (MIND) χρησιμοποιείται για την πρόληψη της άνοιας. Βασίζεται σε 10 υγιεινές τροφές (πράσινα λαχανικά, όλα τα άλλα λαχανικά, ξηροί καρποί, φασόλια, μούρα, προϊόντα ολικής αλέσεως, ψάρι, πουλερικά, ελαιόλαδο και κρασί) και στην αποφυγή 5 βλαβερών τροφών (κόκκινο κρέας, βούτυρο και μαργαρίνη, τυριά, γλυκά, τηγανητά ή fastfood) και φαίνεται να μειώνει τον κίνδυνο για ανάπτυξη ήπιας γνωστικής εξασθένησης και την συχνότητα της NA(Cremoninietal., 2019).
Οι δίαιτες MINDκαι Me-Di έχουν συσχετιστεί με χαμηλότερα ποσοστά περιστατικών νόσου Alzheimer (Morris et al., 2016). Επιπλέον, χαμηλά επίπεδα φολικού οξέος μπορεί να αποτελεί παράγοντα κινδύνου για νόσο Alzheimer (Shen & Ji, 2015). H βιταμίνη Α, φαίνεται να συμβάλλει στην πρόληψη της νόσου Alzheimer(Bhaskaretal., 2019). Η Βιταμίνη D δείχνει να βελτιώνει σημαντικά την γνωστική απόδοση (Gangwar & Tiwari, 2015 ) και η Βιταμίνη Ε αναφέρεται να λειτουργεί προστατευτικά και να βοηθάει στην καθυστέρηση της νόσου Alzheimer(Joe & Ringman, 2019).
Επιπρόσθετα, η υψηλή κατανάλωση αλκοόλ ( > 4 ποτά ημερησίως για τους άνδρες και > 3 ποτά ημερησίως για τις γυναίκες), οδηγεί σε μείωση της γνωστικής απόδοσης (Weissenborn & Duka, 2003), σε αυξημένο κίνδυνο για νόσο Alzheimerκαι επιδείνωση της εξέλιξης της νόσου (Heymann et al., 2016), ενώ η χαμηλή μέχρι μέτρια κατανάλωση αλκοόλ, δείχνει να σχετίζεται με χαμηλότερο κίνδυνο για ΝΑ (Heymann et al., 2016).
Το GingkoBilobaαποτελεί συμπλήρωμα διατροφής που δρα προστατευτικά έναντι της μείωσης της μνημονικής ικανότητας αφού ελαττώνει την συσσώρευση των πεπτιδίων του β-αμυλοειδούς (γονίδιο που συμβάλλει στην εκδήλωση της νόσου Alzheimer) (Mendiola-Precoma, Berumen, Padilla, & Garcia-Alcocer, 2016).
Τέλος, οι γνωστικές και πνευματικές δραστηριότητες, η κοινωνικοποίηση, το υψηλό μορφωτικό επίπεδο και η επαγγελματική σταδιοδρομία έχουν αποδειχτεί ότι μειώνουν τον κίνδυνο γνωστικής έκπτωσης και τον κίνδυνο άνοιας (Stern, 2012). Σύμφωνα με μια έρευνα, το μορφωτικό επίπεδο, η επαγγελματική ενασχόληση, η νοητική επίδοση πριν την εμφάνιση κάποιας εγκεφαλικής διαταραχής και οι ψυχικές δραστηριότητες σε άτομα με άνοια είχαν προστατευτική επίδραση μειώνοντας τον κίνδυνο εμφάνισης άνοιας κατά 46% (των (Valenzuela & Sachdev, 2006).
Οι γνωστικές δραστηριότητες αναψυχής, όπως τα σταυρόλεξα, παιχνίδια με κάρτες, η χρήση του υπολογιστή, τέχνες και κατασκευές, δια βίου μάθηση, ομαδικές συζητήσεις και η μουσική, μειώνουν τον κίνδυνο για άνοια και τον κίνδυνο μελλοντικής γνωστικής διαταραχής (Yates, Ziser, Spector, & Orrell, 2016).
Συμπερασματικά, η άνοια αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες και σημαντικότερες προκλήσεις της δημόσιας υγείας, λόγω της προοδευτικής γήρανσης του πληθυσμού και αύξησης του προσδόκιμου ζωής αλλά κυρίως διότι δεν έχει βρεθεί ακόμη κάποια θεραπεία για τη νόσο. Ο συνδυασμός των μη φαρμακευτικών θεραπειών μαζί με τη διαχείριση των τροποποιήσιμων παραγόντων κινδύνου και η υιοθέτηση υγιεινού τρόπου ζωής (διατροφή, σωματική άσκηση) συμβάλλουν σημαντικά στην πρόληψη της νόσου.
Άννα Elriz
Φοιτήτρια τμήματος Νοσηλευτικής,
Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κύπρου