Είναι γνωστό ότι με την πάροδο της ηλικίας, ο ανθρώπινος οργανισμός υφίσταται αλλαγές όσο αφορά την δομή και τις λειτουργίες του. Ένα από τα όργανα που υπόκειται αλλοιώσεις είναι ο εγκέφαλος, τόσο στην δομή του όσο και στη λειτουργία του. Οι αλλοιώσεις αυτές είναι ιδιαίτερα έντονες στην άνοια. O πιο διαδεδομένος τύπος άνοιας είναι αυτός της νόσου Alzheimer. Μια άλλη λειτουργία η οποία διαταράσσεται έντονα στις μεγαλύτερες ηλικίες είναι η ακοή. Τόσο η άνοια όσο και η απώλεια ακοής είναι δύο συνήθεις παθολογικές καταστάσεις που εκδηλώνονται σε ανθρώπους της τρίτης ηλικίας και αποτελούν καταστάσεις προτεραιότητας για  τα συστήματα υγείας, διότι υποβαθμίζουν την ποιότητα ζωής των ατόμων αυτών αλλά και των φροντιστών τους (Nadhimi & Llano, 2020).

Το κύριο ερώτημα που προκύπτει είναι κατά πόσο υπάρχει σχέση ανάμεσα στην απώλεια ακοής και την άνοια τύπου Alzheimer ή εάν είναι η παρουσία κοινών παραγόντων κινδύνου και της έκθεσης σε αυτούς προκαλεί τελικά την εκδήλωση των παθήσεων αυτών;

Οι πιο συνηθισμένοι κοινοί παράγοντες κινδύνου θεωρούνται η αυξημένη ηλικία, η αγγειοσκλήρυνση και ο σακχαρώδης διαβήτης. Για να απαντηθεί το ερώτημα αυτό έχουν πραγματοποιηθεί πειραματικές δοκιμές σε ποντίκια και βρέθηκε ότι η απώλεια ακοής σχετίζεται με αλλαγές στην δομή και επομένως στη λειτουργικότητα ενός τμήματος του εγκεφάλου που καλείται ιππόκαμπος. Ο ιππόκαμπος αποτελεί ένα τμήμα του εσωτερικού τμήματος του εγκεφάλου και διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην μνήμη. Η απώλεια λειτουργικότητας και η αλλοίωση της δομής του ιπποκαμπου είναι τα πιο χαρακτηριστικά ευρήματα που αναδεικνύουν την συσχέτιση ανάμεσα στην απώλεια ακοής και στην άνοια (Nadhimi & Llano, 2020). Μια δεύτερη έρευνα έδειξε ότι η επίκτητη απώλεια ακοής, δηλαδή η απώλεια ακοής η οποία συμβαίνει κατά την διάρκεια της ζωής του ατόμου, πιο συχνά οφείλεται σε βλάβες της λειτουργίας του κοχλία. Ο κοχλίας αποτελεί ένα  μικρό όργανο το οποίο βρίσκεται εσωτερικά στο αυτί, και το όνομα του προκύπτει λόγω του ότι έχει χαρακτηριστικό σχήμα σαν κέλυφος σαλιγκαριού. Από την άλλη, η άνοια προκύπτει λόγω της εκφύλισης πολλαπλών τμημάτων του εγκεφάλου . Εικάζεται ότι η βλάβη στα αυτιά συνδέεται με τις βλάβες σε διάφορα τμήματα του εγκεφάλου.

Πιο κάτω περιγράφονται με συντομία πιθανοί μηχανισμοί που αναδεικνύουν αυτή την συσχέτιση:

Μηχανισμός 1: Ύπαρξη κοινής παθολογίας

Ύπαρξη ενός κοινού παράγοντα που επηρεάζει την λειτουργία του κοχλία, της ακουστικής οδού, δηλαδή της οδού όπου μεταφέρεται το ηχητικό μήνυμα στον εγκέφαλο και του ίδιου του εγκεφάλου, οδηγώντας σε απώλεια ακοής και σε άνοια . Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν οι βλάβες στα αγγεία που αιματώνουν τις συγκεκριμένες περιοχές.

Μηχανισμός 2: Φτωχό σε ερεθίσματα περιβάλλον που οδηγεί σε μειωμένα νοητικά αποθέματα

Η απώλεια ακοής οδηγεί σε διαταραχές των γνωστικών λειτουργιών, δηλαδή λειτουργιών του εγκεφάλου όπως για παράδειγμα η μνήμη και η σκέψη. Πιο συγκεκριμένα, η μειωμένη ακουστική ικανότητα, δημιουργεί ένα περιβάλλον φτωχό σε ερεθίσματα και λόγω της μειωμένης ικανότητας του λόγου και της ακοής, αυτό αναπόφευκτα επηρεάζει αρνητικά την δομή του εγκεφάλου και την λειτουργία του. Οι αλλοιώσεις αυτές αποτελούν ένα βασικό παράγοντα κινδύνου εκδήλωσης άνοιας.

Μηχανισμός 3: Απαιτήσεις σε αυξημένα νοητικά αποθέματα για την εύρρυθμη λειτουργία της ακοής

Στην περίπτωση αυτή, για αποτελεσματικότερη ακοή στα άτομα που υποφέρουν από διαταραχές ακοής, απαιτούνται περισσότερα νοητικά αποθέματα , δηλαδή δεξιότητες του εγκεφάλου. Ο εγκέφαλος δηλαδή λειτουργεί με μεγαλύτερο φόρτο. Για αυτό και τα άτομα με απώλεια ακοής συχνά παρουσιάζουν δυσκολίες στην ταυτόχρονη εκτέλεση δύο ή περισσοτέρων νοητικών λειτουργιών, γνωστό και ως multitasking όπως για παράδειγμα την ομιλία, την εστίαση της προσοχής καθώς και την μνήμη εργασίας, η οποία συμβάλλει στην επεξεργασία των πληροφοριών και αντανακλά την ικανότητα μάθησης.

Μηχανισμός 4: Αλληλεπίδραση μεταξύ εγκεφαλικής δραστηριότητας σε σχέση με ακουστική λειτουργία και άνοιας

Η απώλεια ακοής επηρεάζει την εγκεφαλική λειτουργία. Ωστόσο, οφείλεται σε αλλαγές της δομής των νευρικών κυττάρων σε συγκεκριμένα μέρη του εγκεφάλου τα οποία είναι υπεύθυνα για την  επεξεργασία του ήχου και την αίσθηση της ακοής και τα οποία αλληλεπιδρούν με τον ιππόκαμπο που είναι σημαντικός για την απομνημόνευση των ηχητικών ερεθισμάτων(Griffiths et al., 2020)

Συμπεραίνουμε ότι η συσχέτιση ανάμεσα στην απώλεια ακοής και την άνοια είναι πολυπαραγοντική, αφού εμπλέκονται πολλαπλοί και περίπλοκοι μηχανισμοί και πολλοί από αυτούς δεν έχουν διερευνηθεί πλήρως. Η χρήση ακουστικών βοηθημάτων και εμφυτευμάτων κοχλία μπορεί να βοηθήσει στην αποκατάσταση της ακουστικής λειτουργίας, και στην πιο αργή εξέλιξη της νόσου, αλλά οι προσπάθειες στο παρόν στάδιο εστιάζονται κυρίως στην πρόληψη (Griffithsetal., 2020). Το μόνο που είναι σίγουρο είναι ότι τόσο η άνοια όσο και η απώλεια ακοής αποτελούν καταστάσεις οι οποίες επιδρούν σε μεγάλο βαθμό σε ένα μεγάλο φάσμα της ζωής των ατόμων αυτών.

Βιβλιογραφικέςαναφορές

Griffiths, T. D., Lad, M., Kumar, S., Holmes, E., McMurray, B., Maguire, E. A., Billig, A. J., & Sedley, W. (2020). How Can Hearing Loss Cause Dementia? Neuron, 108(3), 401–412. https://doi.org/10.1016/j.neuron.2020.08.003

Nadhimi, Y., & Llano, D. A. (2020). Does hearing loss lead to dementia? A review of the literature. Hearing Research, xxxx, 108038. https://doi.org/10.1016/j.heares.2020.108038

Μαριαντζελα Στυλιανού

Φοιτήτρια  τμήματος Νοσηλευτικής

Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κύπρου