Αναδημοσιεύουμε ένα ενδιαφέρον άρθρο σχετικά με τη μη συμμόρφωση στις ιατρικές οδηγίες, το οποίο δημοσιεύτηκε στο Περιοδικό της Εταιρείας Νόσου Alzheimer και Συναφών Διαταραχών, τεύχος Νο 49, σελ 16. Μπορείτε να καταβάσετε τα περιοδικά της Εταιρείας στο σύνδεσμο εδώ
«Πόσο εύκολο είναι να ακολουθήσετε τις οδηγίες που σας δίνει ο γιατρός σας για να αποφασίσετε για την υγεία τη δική σας και του ανθρώπου που φροντίζετε» ;
Έχετε σκεφτεί πώς θα απαντούσατε στην παραπάνω ερώτηση; Δοκιμάστε να δώσετε μία ειλικρινή απάντηση. Είναι δύσκολο;
Μη σας ανησυχεί, δεν είναι δύσκολο μόνο για εσάς, αλλά και για ένα μεγάλο αριθμό ανθρώπων είτε φροντίζουν έναν άνθρωπο με άνοια είτε όχι.
Η αλήθεια είναι ότι οι περισσότεροι από εμάς ακολουθούμε τις οδηγίες των επαγγελματιών υγείας χωρίς δεύτερη σκέψη και πολλές φορές χωρίς καμία ερώτηση.
Υπάρχει όμως διαφορά ανάμεσα στην παθητική στάση που μπορεί να υιοθετούμε απέναντι στους επαγγελματίες υγείας και στην απόφαση που μπορεί να λάβουμε από κοινού με το γιατρό μας.
Η μη συμμόρφωση με τις ιατρικές οδηγίες ως έννοια έχει εμφανιστεί από το 1974 και εκείνη την περίοδο, οι ειδικοί στο χώρο τη θεωρούσαν ως χαρακτηριστικό των ασθενών που δεν «συμμορφώνονταν», ήταν «ανυπάκουοι», «αναξιόπιστοι», «διαφέραν» και δε «συνεργάζονταν» (1). Σήμερα η παραπάνω έννοια έχει αντικατασταθεί με την «πιστή τήρηση» των ιατρικών οδηγιών και αναφέρεται τον ενεργό ρόλο του ασθενή και της οικογένειας του στη λήψη αποφάσεων.
Ο γιατρός είναι αυτός που θέτει την ατζέντα για τη λήψη των αποφάσεων και στη συνέχεια καθοδηγεί ή διευκολύνει τον ασθενή και την οικογένειά του στην καλύτερη δυνατή απόφαση που να ικανοποιεί τις ανάγκες του.
Ενδεικτικά, λόγοι που επηρεάζουν τους φροντιστές στην τήρηση των ιατρικών οδηγιών για τα φάρμακα είναι πολλοί, όπως οι θετικές συνέπειες ενός φαρμάκου στους ασθενείς, η χορήγηση του φαρμάκου από τον φροντιστή, η εύκολη επικοινωνία με το γιατρό, οι θετικές πεποιθήσεις σχετικά με τη σοβαρότητα και εξέλιξη της νόσου και το χαμηλό κόστος του φαρμάκου. Αντίθετα, η λήψη περισσότερων των τεσσάρων φαρμάκων από τους ασθενείς (πολυφαρμακία) , οι παρενέργειες, οι αρνητικές πεποιθήσεις για την εξέλιξη της νόσου και το υψηλό κόστος επιδρούν αρνητικά στην τήρηση των οδηγιών (2).
Στην περίπτωση της άνοιας, η λήψη μίας απόφασης σε σχέση με τη θεραπεία είναι πολύπλευρη και είναι σημαντικό να περιλαμβάνονται όλα τα μέρη δηλαδή ο άνθρωπος με άνοια, η οικογένεια του, ο γιατρός και οι άλλοι επαγγελματίες υγείας.
Με ποιο τρόπο όμως θα είστε σίγουροι ότι λάβατε τη σωστή απόφαση για τον άνθρωπο που φροντίζετε;
Για να μπορέσετε να λάβετε αποφάσεις σε συνεργασία με το γιατρό σας, θα πρέπει αρχικά να ενημερωθείτε για τις διαφορετικές διαστάσεις της νόσου (διάγνωση, συμπτώματα, εξέλιξη, θεραπεία, διαχείριση διαταραχών συμπεριφοράς, υπηρεσίες), δηλαδή να ενισχύσετε την Εγγραμματοσύνη σας σε θέματα για την άνοια.
Στη σημερινή εποχή, όλες αυτές τις πληροφορίες μπορείτε να τις βρείτε από πολλές διαφορετικές πηγές όπως:
- Από το γιατρό σας.Είναι σημαντικό να μη διστάζετε να ρωτάτε ό,τι σας απασχολεί κατά την επίσκεψή στον ειδικό γιατρό. Είναι επίσης σημαντικό να πηγαίνετε προετοιμασμένοι, έχοντας σημειώσει όλες τις ερωτήσεις που θέλετε να κάνετε, όπως για παράδειγμα, σχετικά με την εξέλιξη, τα συμπτώματα, τα φάρμακα που λαμβάνει ο ασθενής, τον τρόπο χορήγησης και τις διαθέσιμες υπηρεσίες για τους ανθρώπους με άνοια, αλλά και για εσάς.
- Από τους επαγγελματίες υγείας των Κέντρων Ημέρας και των συμβουλευτικών σταθμών για την άνοια. Οι επαγγελματίες υγείας είναι διαθέσιμοι να λύσουν απορίες και να καθοδηγήσουν, όταν χρειάζεται. Στα κέντρα ημέρας, προσφέρονται πολλές υπηρεσίες για την ενημέρωση και υποστήριξη των φροντιστών.
- Από τις ομάδες των φροντιστών. Μερικές φορές, η συμμετοχή σε μία ομάδα φροντιστών μπορεί να είναι πολύ βοηθητική για τη συζήτηση προσωπικών ζητημάτων που μπορεί να διστάζετε να μοιραστείτε με τους επαγγελματίες υγείας, μέσα στο πλαίσιο μιας τακτικής επίσκεψης στο ιατρείο μνήμης.
- Από το διαδίκτυο. Εάν χρησιμοποιείτε το διαδίκτυο, μπορείτε να βρείτε πλήθος πληροφοριών που αφορούν την άνοια. Σε αυτή την περίπτωση χρειάζεται προσεκτικός έλεγχος αυτών των πληροφοριών για να μην τρομοκρατηθείτε.
Ενδεικτικά για να αντιληφθείτε εάν η πηγή σας είναι αξιόπιστη μπορείτε να απαντήσετε στα παρακάτω ερωτήματα: α) ανήκει η σελίδα σε αξιόπιστο φορέας (πχ εταιρεία Alzheimerή άλλο ιατρικό φορέα), β) πότε έγινε η τελευταία ανανέωση, γ) είναι το κείμενο που διαβάσατε υπογεγραμμένο, δ) χρησιμοποιεί πρόχειρη γραφή ή είναι πιο επίσημο το κείμενο.
- Από φίλους και συγγενείς που έχουν παρόμοια εμπειρία. Η ψυχολογική και κοινωνική υποστήριξη φίλων και συγγενών που έχουν περάσει ή περνούν την ίδια εμπειρία είναι πολύ σημαντική. Να θυμάστε να διασταυρώνετε πάντα την πληροφορία από τους φίλους και συγγενείς με τους ειδικούς στο χώρο.
- Από τον φαρμακοποιό. Ο φαρμακοποιός στη γειτονιά μας, είναι ίσως από τους πρώτους ανθρώπους που ρωτάμε για καθοδήγηση σχετικά με τα συμπτώματα που εμφανίζονται. Πολλές φορές ένας ενημερωμένος φαρμακοποιός μπορεί να σας κατευθύνει σωστά για τις διαθέσιμες υπηρεσίες για την άνοια στη γειτονιά, και να σας παραπέμψει στο γιατρό όταν χρειαστεί.
Αρετή Ευθυμίου
Ψυχολόγος, PhD
Βιβλιογραφικές πηγές:
- Stimson G V. OBEYING DOCTOR ’ S ORDERS : A VIEW THE OTHER SIDE * FROM. Soc Sci Med. 1974;8:97–104.
- Kelly M, McCarthy S, Sahm LJ. Knowledge, attitudes and beliefs of patients and carers regarding medication adherence: A review of qualitative literature. Eur J Clin Pharmacol. 2014;70(12):1423–31.