Σε συνέχεια της ανάρτησης “Προτεινόμενες δραστηριότητες για τα άτομα με άνοια”, μεταφράσαμε την ενότητα “Διατροφικές συμβουλές για άτομα με άνοια” από τον ίδιο οδηγό “Dementia in Times of Coronovarius”. Θεωρούμε ότι θα σας φανεί ενδιαφέρον!

Ο σύντομος οδηγός δημιουργήθηκε από το JDC-ESHEL και το υπουργείο υγείας του Ισραήλ (Government of Israel’s Ministry of Health). Mπορείτε να βρείτε τον οδηγό εδώ.

Μετάφραση κειμένου: Μαρία Γιακουμή / επιμέλεια κειμένου: Αρετή Ευθυμίου

ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΓΙΑ ΑΤΟΜΑ ΜΕ ΑΝΟΙΑ

• Η πρόσληψη του φαγητού είναι σημαντική για την ικανοποίηση, την απόλαυση, την ποιότητα ζωής, τη διατήρηση της υγείας και της λειτουργικότητας.
• Τα άτομα με άνοια αντιμετωπίζουν αλλαγές σχετικά με το φαγητό και τη διατροφή λόγω των αλλαγών της μνήμης, του προσανατολισμού, της λειτουργικότητας και της οργάνωσης. Ακόμη υπάρχουν αλλαγές στο μάσημα, την κατάποση, την απώλεια όρεξης και την αλλαγή της διάθεσης.
• Οι διατροφικές δυσκολίες και η διατροφή αποτελούν σύνθετη πρόκληση για τους φροντιστές. Αυτές οι δυσκολίες μπορούν να επιδεινωθούν λόγω της ανάγκης για κοινωνική αποστασιοποίηση και το επακόλουθο άγχος και ανησυχία.

Να θυμάστε

• Μία αλλαγή στο πρόγραμμα, η μοναξιά και η έλλειψη δραστηριότητας μπορεί να προκαλέσουν αντιδράσεις όπως είναι η συναισθηματική δυσκολία, η κατάθλιψη, το άγχος και η διέγερση. Αυτά μπορούν να εκδηλωθούν είτε κατά τη διάρκεια της ημέρας ή της νύχτας και συχνά εμφανίζονται με την περιπλάνηση, την αδυναμία συγκέντρωσης και την δυσκολία να περιοριστούν σε ένα μέρος. Αυτά τα φαινόμενα μπορεί να επηρεάσουν την επιθυμία για φαγητό, καθώς και την διαδικασία του φαγητού. Ένα άτομο με άνοια που συχνά περιπλανιέται, καίει μεγάλη ποσότητα θερμίδων, οδηγώντας σε απώλεια βάρους, η οποία επιδεινώνεται λόγω έλλειψης κατάλληλης διατροφής.

Καθώς η άνοια εξελίσσεται, μπορεί να υπάρξουν καταστάσεις που αυξάνουν την ανησυχία σας για την διατροφή του αγαπημένου σας. Για παράδειγμα, μπορεί να παρατηρήσετε ότι εάν και αφιερώνετε πολύ χρόνο στη σίτιση του ατόμου, η ποσότητα της τροφής που καταναλώνει είναι μικρή ή μπορεί να χάνει βάρος. Σε αυτήν την περίπτωση, πρέπει να συμβουλευτείτε επαγγελματίες υγείας, για να βρείτε τον καλύτερο τρόπο να βοηθήσετε το άτομο με άνοια. Ο οικογενειακός σας γιατρός μπορεί να σας παραπέμψει σε διαιτολόγο για διατροφικές συμβουλές ή σε παθολόγο σε περίπτωση υποψίας για δυσκολίες στην κατάποση.

Σίτιση και κατανάλωση τροφίμων – τι να προσέξετε:

Γενικά, η κατανάλωση φαγητού είναι πιο περίπλοκη διαδικασία και δεν περιορίζεται μόνο στη στιγμή της κατανάλωσης του φαγητού. Εδώ είναι διάφορες πτυχές να λάβετε υπόψη:

• Προμήθεια και αποθήκευση τροφίμων
• Βεβαιωθείτε ότι υπάρχουν επαρκείς ποσότητες από μια ποικιλία τροφίμων στο σπίτι και ότι είναι καλά φυλαγμένα. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό για τα άτομα με άνοια που ζουν μόνα τους και εάν τα κέντρα ημέρας που μπορεί να σέρβιραν κάποιο γεύμα δεν λειτουργούν  τώρα κανονικά ή είναι κλειστά.
• Η οικογένεια, οι φίλοι και οι γείτονες πρέπει να ελέγχουν καθημερινά τη διαθεσιμότητα του φαγητού, καθώς και να κάνουν ψώνια από υπεραγορές κάθε λίγες μέρες.

Αγορά τροφίμων

• Αφήστε ένα χαρτάκι και ένα στυλό σε κεντρικό σημείο στην κουζίνα για να δημιουργήσετε μια λίστα με τα ψώνια. Εάν είναι δυνατόν, δώστε τη δυνατότητα στο άτομο με άνοια να γράψει τι χρειάζεστε.
• Εάν υπάρχει δυσκολία να βγείτε από το σπίτι, μπορείτε να χρησιμοποιήσετε τις υπηρεσίες παράδοσης φαγητού, να ψωνίσετε online ή να ρωτήσετε ένα μέλος της οικογένεια, φίλους ή γείτονεςνα κάνουν τα ψώνια και να τα αφήσουν στην πόρτα.

Προετοιμασία γευμάτων

• Βεβαιωθείτε ότι το φαγητό στο ψυγείο και στο ντουλάπι δεν είναι χαλασμένο ή ανθυγιεινό και εάν χρειάζεται, πετάξτε το διακριτικά, ώστε να μην πληγώσετε το άτομο που φροντίζετε.
• Εάν το άτομο με άνοια ζει μόνο του, μπορείτε να οργανώσετε έτοιμα γεύματα στο ψυγείο και να τοποθετήσετε σημειώσεις πάνω («μεσημεριανό γεύμα» ή «πρωινό») και να τηλεφωνείτε για να τους υπενθυμίσετε να πάνε στο ψυγείο για να πάρουν το αντίστοιχο γεύμα. Να έχετε ένα διάγραμμα παρακολούθησης για σήμανση «Έφαγα πρωινό».
• Ενώ προετοιμάζετε ζεστά ροφήματα, βεβαιωθείτε ότι το άτομο με άνοια μπορεί να χρησιμοποιήσει τον βραστήρα χωρίς να καεί. Εάν χρειαστεί, βοηθήστε στην προετοιμασία του ροφήματος.
• Οργανώστε την κουζίνα ώστε τα πιάτα καθημερινής χρήσης να είναι προσβάσιμα στο άτομο.
• Προετοιμάστε φαγητό με την κατάλληλη υφή για κατάποση από το άτομο με άνοια (για παράδειγμα, μαλακό και κομμένο μαγειρεμένο κοτόπουλο, πολτοποιημένο φαγητό όπως κεφτεδάκια αλεσμένα με σάλτσα κ.α.).
• Είναι δυνατό να προετοιμάσετε φαγητό για λίγες μέρες κάθε φορά και να το διατηρήσετε στο ψυγείο σε κουτιά αποθήκευσης φαγητου. Αυτό μπορεί να διατηρήσει το φαγητό φρέσκο, ενώ ταυτόχρονα αποτρέπει την υπερκατανάλωση τροφής.

Το περιβάλλον σίτισης

• Βεβαιωθείτε ότι το περιβάλλον διατροφής είναι ήσυχο και ήρεμο με λίγους περισπασμούς, ειδικά όταν υπάρχουν προβλήματα κατάποσης και ανησυχία.
• Βεβαιωθείτε ότι το περιβάλλον επιτρέπει την ασφαλή κατανάλωση φαγητού ενώ το άτομο κάθεται και ότι το πιάτο είναι μπροστά του. Δώστε προσοχή στο φωτισμό, την άνεση του καθίσματος και την απόσταση του ατόμου από το τραπέζι.
• Διατηρήστε τις συνήθειες φαγητού σε κατάλληλα μέρη μέσα στο σπίτι, όπως στο τραπέζι στην τραπεζαρία ή στο τραπέζι, στο μπαλκόνι ή στον κήπο.
• Εάν το άτομο φοράει γυαλιά ή ακουστικό βαρηκοΐας, βεβαιωθείτε ότι τα φοράει και όταν τρώει.

Κατανάλωση φαγητού κατά τη διάρκεια της ημέρας

• Χωρίστε την ημερήσια πρόσληψη τροφής σε 6 μικρά γεύματα όλη την ημέρα. Συνιστάται η κατανάλωση ροφημάτων (υγρών) πριν ή μετά το γεύμα, και λιγότερο κατά τη διάρκεια του γεύματος, ώστε να μην γεμίζει το στομάχι με νερό.
• Εάν το άτομο παραμένει ξύπνιο κατά τη διάρκεια της νύχτας. μπορείτε να χρησιμοποιήσετε τον χρόνο για ένα μικρό γεύμα.
• Αποφύγετε να διατηρείτε ανθυγιεινά σνακς, όπως μπισκότα ή γλυκά, σε μέρος που είναι εύκολα προσβάσιμο από το άτομο με άνοια. Αντίθετα, θα μπορούσατε να τοποθετήσετε ένα μπολ με κομμένα λαχανικά ή φρούτα για σνακ ανάμεσα στα γεύματα.

Κατανάλωση τροφής

• Βεβαιωθείτε ότι το φαγητό είναι νόστιμο, σερβίρεται όμορφα, ποικίλει σε γεύσεις, αρώματα και χρώματα. Οι μυρωδιές του φαγητού ενώ ετοιμάζεται, είναι ένας τρόπος για να ανοίξει την όρεξη.
• Εάν το άτομο με άνοια θέλει να φάει μόνο του, αλλά δεν μπορεί να κρατήσει μαχαιροπίρουνο, σερβίρετε φαγητά που μπορεί το άτομο να τα καταναλώσει κρατώντας τα με τα χέρια του (finger foods).
• Εάν φαίνεται ότι το φαγητό είναι δυσάρεστο για το άτομο, ελέγξτε εάν είναι στη σωστή θερμοκρασία, καλά καρυκευμένο (αλάτι, ζάχαρη) ή υπερβολικά καρυκευμένο (πολύ πικάντικο ή κακή γεύση).
• Εάν υπάρχει αυξημένη ζήτηση για γλυκά, προσφέρετε υγιεινά γλυκά τρόφιμα όπως φέτες φρούτων, φρουτοσαλάτες, γιαούρτι με φρούτα, σοκολατούχο γάλα ή αποξηραμένα φρούτα (εάν μπορούν να μασηθούν). Εάν τα παραπάνω δεν ικανοποιούν το άτομο με άνοια, προσπαθήστε να δίνετε μικρές ποσότητες γλυκών κάθε φορά, όπως ένα μπισκότο ή ένα κομμάτι σοκολάτας.

Κατανάλωση ροφημάτων

• Εάν το άτομο με άνοια ζει μόνο του, προσπαθήστε να δημιουργήσετε μια ρουτίνα κατανάλωσης ροφημάτων (υγρών). Σημειώστε πάνω σε 7 μπουκάλια νερό τις αντίστοιχες μέρες της εβδομάδας και καθοδηγήστε το άτομο με άνοια να ανοίγει ένα μπουκάλι κάθε μέρα.
• Εάν το άτομο αρνείται να πιει, πείτε του «ο γιατρός λέει ότι πρέπει να πίνεις» ή δοκιμάστε να το βοηθήσετε να πιει μέσα από μία ευχάριστη συνήθεια για παράδειγμα, «Μαμά, έφτιαξα ένα φλιτζάνι καφέ / τσάι που σου αρέσει, έτσι μπορούμε να το απολαύσουμε μαζί ».
• Εάν ζείτε χωριστά, μπορείτε να αποφασίσετε ποια ώρα θα ετοιμάζετε και οι δύο καφέ και να πίνετε μαζί ενώ μιλάτε στο τηλέφωνο ή σε βίντεο κλήση.

Οδηγίες για ασφαλή κατανάλωση φαγητού

• Παρατηρήστε δυσκολίες μάσησης και κατάποσης, για παράδειγμα, το άτομο κρατά το φαγητό στο στόμα του, ή το μασάει για μεγάλο χρονικό διάστημα, βήχει κατά τη διάρκεια ή μετά που πίνει ή τρώει. Σε αυτές τις περιπτώσεις, θα πρέπει συμβουλευτείτε έναν επαγγελματία υγείας (γιατρό, λογοθεραπευτή και διαιτολόγο).
• Τα άτομα με άνοια χρειάζονται περισσότερο χρόνο για να τρώνε τα γεύματα τους. Θα πρέπει να αφιερώσετε διάστημα μίας ώρας για κάθε γεύμα.
• Βεβαιωθείτε ότι το στόμα του ατόμου είναι άδειο στο τέλος του γεύματος.
• Περιμένετε 30-45 λεπτά μετά το γεύμα πριν βοηθήσετε το άτομο να ξαπλώσει.

Μετά το γεύμα

• Εξασφαλίστε την υγιεινή του στόματος. Βεβαιωθείτε ότι το στόμα είναι καθαρό από υπολείμματα φαγητών. Εάν χρησιμοποιούν οδοντοστοιχίες, πλύνετέ αυτές μετά από κάθε γεύμα. Χρησιμοποιήστε μια μαλακή οδοντόβουρτσα και μια οδοντόκρεμα που αρέσει στο άτομο που φροντίζετε.
• Ο καθαρισμός του στόματος πρέπει να γίνεται απαλά και προσεκτικά, ώστε να μην προκαλούνται τραυματισμοί εμετού.

Πρόληψη της δυσκοιλιότητας

Πολλοί άνθρωποι, ειδικά οι ηλικιωμένοι, παραπονιούνται για δυσκοιλιότητα που μπορεί να συνοδεύεται από πόνο, φούσκωμα και δυσκολία στην τουαλέτα, η οποία μπορεί να οδηγήσει σε αιμορροΐδες και αιμορραγία. Η δυσκοιλιότητα και οι συνέπειές της μπορεί να προκαλέσουν απώλεια όρεξης και να επηρεάσουν τη γενική υγεία. Άτομα με άνοια μπορεί συχνά να μην εκφράζονται λεκτικά για το πώς αισθάνονται ή να παραπονιούνται όταν υποφέρουν από δυσκοιλιότητα. Με βάση τις εκφράσεις του προσώπου και τη γλώσσα του σώματος, είναι δυνατό να δούμε ότι υποφέρουν.

Πώς μπορείτε να βοηθήσετε ένα άτομο να μειώσει τη δυσκοιλιότητα;

• Βεβαιωθείτε ότι πίνουν αρκετό νερό.
• Βεβαιωθείτε ότι τρώνε αρκετές φυτικές ίνες σε τρόφιμα όπως λαχανικά, ψωμί ολικής αλέσεως και άλλα.
• Ζητήστε επαγγελματικές συμβουλές από έναν διαιτολόγο για μια δίαιτα πλούσια σε φυτικές ίνες.
• Ενθαρρύνετε τη σωματική άσκηση (κατάλληλη για τη λειτουργικότητα του ατόμου που φροντίζετε).
• Προσπαθήστε να δημιουργήσετε ένα κανονικό πρόγραμμα τουαλέτας, για παράδειγμα μετά το πρωινό.
• Εάν δεν σας βοηθήσουν τα παραπάνω, συμβουλευτείτε έναν ειδικό γιατρό.

Τρόφιμα πλούσια σε φυτικές ίνες για την καθημερινή διατροφή

Συνιστάται να συμπεριλάβετε αυτά τα τρόφιμα στη διατροφή ενός ατόμου με άνοια, σύμφωνα με τη γνωστική και λειτουργική τους ικανότητα και σε συνεννόηση με έναν επαγγελματία υγείας.

• Τρόφιμα ολικής άλεσης: ψωμί ολικής αλέσεως, βρώμη, καστανό ρύζι, ζυμαρικά και ζυμαρικά από δημητριακά ολικής αλέσεως, σίκαλη, καλαμπόκι.
• Όσπρια:φασόλια σε όλες τις μορφές και χρώματα, μπιζέλια, ρεβίθια, φακές κ.λπ.
• Φρούτα και λαχανικά όλων των χρωμάτων και ποικιλιών:

Πλύνετε καλά και σερβίρετε με τη φλούδα αν είναι δυνατόν. Κατά τη διάρκεια και μεταξύ των γευμάτων θα πρέπει να σερβίρετε φρέσκα φρούτα και λαχανικά, φέτες αγγουριού, σέλινο, καρότο και φέτες φρούτων κομμένα (εναλλακτική λύση στα αλμυρά ή γλυκά σνακ).

Οδηγίες για την ενθάρρυνση της κατανάλωσης υγρών

• Γενικά, συνιστάται να καταναλώνετε υγρά ανάμεσα στα γεύματα.
• Η συνιστώμενη ποσότητα νερού εξαρτάται από τον καιρό, την ποσότητα του αλατιού που καταναλώνεται, το σωματικό βάρος και το επίπεδο σωματικής άσκησης.
• Μπορείτε να καταλάβετε εάν ένα άτομο πίνει αρκετά υγρά, από το χρώμα των ούρων του: εάν είναι ανοιχτό χρώμα, είναι αρκετή η πρόσληψη υγρών, αν είναι κίτρινο ή πιο σκούρο, πρέπει να πίνουν περισσότερο υγρά.
• Συστήνετε για ρόφημα το νερό. Σερβίρετε στην προτιμώμενη θερμοκρασία (κρύο ή δωμάτιο θερμοκρασία). Για να διαφοροποιήσετε τη γεύση μπορείτε να προσθέσετε φέτες λεμονιού, φύλλα μέντας κ.λπ. Το ποτήρι πρέπει να είναι ευδιάκριτο, ώστε το άτομο να μπορεί να δει τι είναι μέσα του και να εξηγήσετε «Μπαμπά, εδώ είναι ένα ποτήρι κρύο νερό / τσάι με λεμόνι / φρέσκος χυμός πορτοκάλι / λεμονάδα ».
• Είναι καλύτερο να μην πίνετε πολύ πράσινο και μαύρο τσάι, καφέ, κακάο, αναψυκτικά ή ενεργειακά ποτά (ροφήματα που περιέχουν καφεΐνη). Η υπερβολική ποσότητα καφεΐνης μπορεί να προκαλέσει δυσκολία στον ύπνο, διέγερση, νευρικότητα, τρέμουλο, συχνοουρία, διαταραχή του καρδιακού ρυθμού και δυσπεψία.
• Σε προχωρημένα στάδια άνοιας μπορείτε να σερβίρετε γλυκά ροφήματα για να ενθαρρύνετε τη λήψη υγρών.

Για περισσότερες πληροφορίες, ανατρέξτε στο φυλλάδιο για τη διατροφή ατόμων με άνοια:

Στην αγγλική γλώσσα: https://www.health.gov.il/PublicationsFiles/Dementia_Nutrition_en.pdf