Το παρακάτω απόσπασμα για απλές δραστηριότητες για ανθρώπους με άνοια προέρχεται από το Εγχειρίδιο για έμμισθους φροντιστές ηλικιωμένων ατόμων (2012), το οποίο είχε δημιουργηθεί στο πλαίσιο του προγράμματος SET CARE για την Εταιρεία Alzheimer Αθηνών. Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα αποτελεί προσαρμογή του αντίστοιχου Ιταλικού εκπαιδευτικού προγράμματος, εμπλουτισμένο με πληροφορίες για ανθρώπους με άνοια με χρηματοδότηση από το πρόγραμμα LDV- Πρόγραμμα δια βίου μάθησης.
Βασικές Αρχές Δραστηριοτήτων
Πριν ξεκινήσετε να εφαρμόζετε τις δραστηριότητες με τους ανθρώπους που φροντίζετε, πρέπει να έχετε κατά νου κάποιες βασικές αρχές:
- Σκοπός αυτών των δραστηριοτήτων είναι ο άνθρωπος που πάσχει από άνοια να χρησιμοποιήσει τις δυνατότητές του
- Επίσης, οι δραστηριότητες δίνουν την ευκαιρία σε εσάς να έρθετε σε επαφή και να επικοινωνήσετε μαζί του
- Οι δραστηριότητες αυτές πρέπει να είναι απλές και ευχάριστες
- Οι άνθρωποι που πάσχουν από άνοια δεν ξεκινούν εκείνοι κάποια δραστηριότητα. Χρειάζεται εσείς να τους ενθαρρύνετε και να τους προτείνετε μία δραστηριότητα με την οποία μπορούν να ασχοληθούν.
- Είναι καλύτερα οι δραστηριότητες να γίνονται περίπου την ίδια ώρα κάθε μέρα
- Συχνά οι άνθρωποι αυτοί δυσκολεύονται να κατανοήσουν ακριβώς τι πρέπει να κάνουν. Είναι πολύ βοηθητικό για αυτούς να τους δίνετε οδηγίες βήμα προς βήμα.
- Ξεκινήστε τη δραστηριότητα όταν ο ασθενής έχει καλή διάθεση
- Είναι σημαντικό να επικρατεί ησυχία στο χώρο για να μπορεί να συγκεντρωθεί σε αυτό που κάνει
- Εάν ξαφνικά γίνει ανήσυχος ή εάν απογοητεύεται, καλύτερα να διακόψετε τη δραστηριότητα
- Μη ζητάτε από εκείνον να κάνει πράγματα που ξεπερνούν τις δυνατότητές του
- Μη συνεχίζετε τη δραστηριότητα για περισσότερο χρόνο από όσο αντέχει
Θυμηθείτε ότι αυτό που έχει σημασία είναι να ασχοληθεί με μία ευχάριστη δραστηριότητα και όχι να την ολοκληρώσει απόλυτα σωστά
Δημιουργικές Δραστηριότητες
Οι χειροτεχνίες και κάθε είδους δημιουργική απασχόληση μπορούν να ενταχθούν στο πρόγραμμα δραστηριοτήτων των ανθρώπων που πάσχουν από άνοια και να τονώσουν το αίσθημα της προσωπικής τους ικανοποίησης. Οι κατασκευές μπορούν να διακοσμήσουν το χώρο τους κι εκείνοι μπορούν να δωρίσουν τις δημιουργίες τους στα αγαπημένα τους πρόσωπα.
Ιδιαιτέρως απολαυστική είναι και η ενασχόληση με χαρτί και μολύβι. Δώστε στον ηλικιωμένο ένα μπλοκ ζωγραφικής ή ένα φύλλο χαρτί και πολύχρωμες ξυλομπογιές ή μαρκαδόρους και ενθαρρύνετέ τον να σχεδιάσει κάτι απλό, όπως ένα σπίτι, ένα δέντρο, έναν άνθρωπο. Μπορείτε ακόμη να έχετε σχεδιάσει εσείς το περίγραμμα και να ζητήσετε από εκείνον να το χρωματίσει, διαλέγοντας όποιο χρώμα θέλει. Εάν δυσκολεύεται, αρχίστε εσείς να χρωματίζετε το σχέδιο και αφήστε τον να συνεχίσει, ζητώντας του να σας κατονομάζει τα χρώματα που επιλέγει. Ενισχύστε την προσπάθειά του αδιαφορώντας για το αποτέλεσμα. Μην τον πιέζετε εάν δε θέλει να συνεχίσει. Σημασία έχει η δημιουργική αξιοποίηση του χρόνου του και η δική του ευχαρίστηση.
Μπορείτε ακόμη να φτιάξετε μαζί απλές χειροτεχνίες που θα διακοσμούν το χώρο του. Προτείνετε να διαλέξει τις αγαπημένες του φωτογραφίες και να τις κολλήσει σε ένα μεγάλο χαρτόνι δημιουργώντας ένα προσωπικό κολάζ. Εναλλακτικά, μπορεί να κόψει φωτογραφίες που του αρέσουν από περιοδικά και εφημερίδες και να τις κολλήσει σε ένα λεύκωμα. Εάν δυσκολεύεται να χρησιμοποιήσει το ψαλίδι ή την κόλλα, βοηθήστε τον δίνοντας οδηγίες. Είναι προτιμότερο για λόγους ασφαλείας το ψαλίδι που θα χρησιμοποιήσει να έχει στρογγυλεμένες άκρες.
Οι άνθρωποι μεγαλύτερης ηλικίας και κυρίως οι γυναίκες συνήθιζαν να πλέκουν ή να κεντούν. Ρωτήστε ποιο χρώμα προτιμούν, δώστε τους κουβάρι με το νήμα, τις βελόνες που χρησιμοποιούσαν και αφήστε τους να δημιουργήσουν ένα εργόχειρο. Εάν δυσκολεύονται, μπορείτε να κάνετε εσείς την αρχή και να τους δείξετε πως θα συνεχίσουν. Εναλλακτικά, θυμηθείτε και δείτε μαζί όσα εργόχειρα είχαν φτιάξει οι ίδιοι και αφήστε τους να παίξουν με τις κλωστές.
Μπορείτε να χρησιμοποιήσετε και πολλά άλλα ασφαλή υλικά για να δημιουργήσετε μαζί εύκολες και ωραίες κατασκευές. Αφήστε τον άνθρωπο που πάσχει από άνοια να διαλέξει χάντρες, να τις περάσει σε ένα σπάγκο και βοηθήστε τον να φτιάξει ένα βραχιόλι για να το φοράει ή να το χαρίσει στα εγγόνια του. Εάν δυσκολεύεται, περάστε εσείς τις χάντρες που διαλέγει, λέγοντας το χρώμα της χάντρας που διάλεξε. Πρέπει να είστε συνεχώς δίπλα του, γιατί υπάρχει κίνδυνος να βάλει στο στόμα του τις χάντρες και να πνιγεί. Μπορείτε ακόμη να φτιάξετε ένα στεφάνι από λουλούδια που έχετε μαζέψει μαζί. Χρειάζεστε μόνο λίγο σπάγκο και διαφόρων χρωμάτων λουλούδια. Μπορείτε να σχηματίσετε έναν κύκλο με τα λουλούδια και να τα κρατάτε ενωμένα με το σπάγκο. Όταν τελειώσετε, μπορείτε να κρεμάσετε το στεφάνι στο μπαλκόνι ή να του προτείνετε να το χαρίσει στα παιδιά ή τα εγγόνια του.
Οικιακές Δραστηριότητες
Ο άνθρωπος που φροντίζετε μπορεί να εξασκήσει τις γνωστικές του λειτουργίες και παράλληλα να νιώσει χρήσιμος και αυτόνομος συμμετέχοντας σε οικιακές δραστηριότητες. Η συμμετοχή σε δουλειές του σπιτιού, όταν και εκείνος το επιθυμεί, αποτελεί μια εξαιρετική ευκαιρία να νιώσει το σπίτι σαν ένα χώρο οικείο και φιλόξενο, ένα χώρο όπου μπορεί ο ίδιος να οργανώσει και να φροντίσει. Θυμηθείτε ότι δεν έχει σημασία να εκτελέσει σωστά όλες τις δουλειές, αλλά να νιώσει ευχαρίστηση και ικανοποίηση για τη βοήθεια που προσφέρει.
Μια τέτοια δραστηριότητα είναι η καθαριότητα του σπιτιού. Δώστε του τη σκούπα, τη σφουγγαρίστρα ή το ξεσκονόπανο και ζητήστε του ευγενικά να σας βοηθήσει να καθαρίσετε. Εάν δυσκολεύεται, δίνετε οδηγίες για το τι πρέπει να κάνει βήμα προς βήμα. Είναι πολύ σημαντικό να δίνετε μία οδηγία κάθε φορά και όλες οι οδηγίες να είναι απλές και πολύ συγκεκριμένες. Εάν για παράδειγμα θέλετε να καθαρίσει τα ψίχουλα από το τραπέζι, θα ήταν καλύτερο να του δώσετε μια πολύ σαφή και κατανοητή οδηγία, όπως «Μάζεψε τα ψίχουλα με το ξεσκονόπανο από το τραπέζι», για να μην αναρωτιέται τι πρέπει να χρησιμοποιήσει και που να καθαρίσει. Ίσως χρειαστεί να του δείξετε εσείς τι πρέπει να κάνει και να τον ενθαρρύνετε να κάνει και εκείνος το ίδιο. Βλέποντας τις δικές σας κινήσεις είναι πιο εύκολο να σας μιμηθεί και να καταλάβει αυτό που παράλληλα του εξηγείτε και με λόγια.
Μια άλλη απλή καθημερινή δραστηριότητα που μπορεί να εκτελεστεί από τον ίδιο με τη δική σας επίβλεψη και καθοδήγηση είναι το πλύσιμο. Ζητήστε του ευγενικά να σας βοηθήσει με το πλύσιμο των πιάτων μετά το τέλος του γεύματος ή το πλύσιμο των ρούχων. Εάν δυσκολεύεται, δίνετε οδηγίες για το τι πρέπει να κάνει βήμα προς βήμα. Δείξτε του το σφουγγάρι, το απορρυπαντικό και τις κινήσεις που κάνουμε για να πλύνουμε τα πιάτα και αφήστε τον μέσα στην κουζίνα. Η δική σας παρουσία είναι απαραίτητη, καθώς μπορεί να χρειαστεί να υπενθυμίζετε κάθε φορά τι πρέπει να κάνει, πότε να ξεπλύνει τα ποτήρια και που να τα τοποθετήσει μετά. Ίσως χρειάζεται να δείξετε εσείς πρώτα τι πρέπει να κάνει και να τον ενθαρρύνετε να κάνει και εκείνος το ίδιο.
Εναλλακτικά, ζητήστε να σκουπίσει τα πιάτα, να απλώσει τα ρούχα, να ξεχωρίσει τα σκουρόχρωμα από τα ανοιχτόχρωμα, να τα διπλώσει ή να τα τοποθετήσει στα συρτάρια. Ενισχύστε τον για την προσπάθειά του ακόμη και εάν χρειαστεί να επαναλάβετε την ίδια διαδικασία κι εσείς αργότερα. Δίνετε ιδιαίτερη προσοχή εάν τα πιάτα δεν είναι πλαστικά προς αποφυγή ατυχημάτων.
Το μαγείρεμα είναι μία ακόμη ασχολία στην οποία μπορεί να συμμετέχει καθημερινά, εάν και με μεγάλη δυσκολία μπορεί να εκτελέσει και την πιο απλή μαγειρική συνταγή, καθώς η νόσος εξελίσσεται. Δεν μπορεί να θυμηθεί τα υλικά, τη σειρά των βημάτων, δεν μπορεί να κρίνει την ποσότητα ούτε και πότε το φαγητό είναι έτοιμο για να σερβιριστεί. Εκτός αυτού, η ενασχόληση με το μαγείρεμα μπορεί να γίνει επικίνδυνη, εάν δεν υπάρχει συνεχής επίβλεψη. Ωστόσο, η συμμετοχή στη διαδικασία παρασκευής του φαγητού μπορεί να αποδειχθεί ιδιαίτερα ευχάριστη κυρίως για τις γυναίκες που συνήθιζαν να μαγειρεύουν. Μπορείτε να ζητήσετε να σας βοηθήσει να εκτελέσετε μια απλή συνταγή μαγειρικής, να σας θυμίσει τα υλικά που θα χρειαστείτε ή απλά να ανακατεύει το φαγητό με την κουτάλα. Εάν δυσκολεύεται, ζητήστε να πλύνει τα φρούτα, να φέρει τα λαχανικά από το ψυγείο ή να ανακατέψει τη σαλάτα.
Εναλλακτικά, μπορείτε να ζητήσετε να βάλει τα πιάτα στο τραπέζι, να φέρει τις χαρτοπετσέτες ή να γεμίσει τα ποτήρια με νερό. Μπορείτε ακόμη να ζητήσετε να σας κατονομάσει τα υλικά που χρησιμοποιείτε στο φαγητό, ενθαρρύνοντας να τα πιάσει, να τα μυρίσει ή να τα γευτεί. Εάν δεν μπορεί να συμμετέχει, είναι καλό όταν μαγειρεύετε εσείς, να εξηγείτε τα βήματα που ακολουθείτε. Επιπλέον, χρειάζεται να δίνετε ιδιαίτερη προσοχή κατά τη χρήση αντικειμένων ή ηλεκτρικών συσκευών (π.χ. μαχαίρια, ηλεκτρική κουζίνα) που υπάρχουν γύρω σας, για να αποφύγετε την εμφάνιση ενδεχόμενων κινδύνων. Για τον λόγο αυτόν, μην αφήνετε τον ηλικιωμένο μόνο του.
Το στρώσιμο του κρεβατιού μπορεί να αποτελέσει μία άλλη απλή κι ευχάριστη απασχόληση. Εάν θέλει, μπορεί να σας βοηθήσει να αλλάξετε τα σεντόνια ή να στρώσετε το κρεβάτι. Εάν δυσκολεύεται, δίνετε οδηγίες για το τι πρέπει να κάνει βήμα προς βήμα ή δείξτε εσείς τι πρέπει να κάνει και ενθαρρύνετέ τον να κάνει και εκείνος το ίδιο. Εναλλακτικά, μπορείτε να του ζητήσετε να κρατάει τα σεντόνια ή να τα τοποθετήσει στο πλυντήριο. Θυμηθείτε ότι σκοπός είναι να νιώσει χρήσιμος και ικανοποιημένος από όσα μπορεί να καταφέρει.
(Απαγορεύεται ρητά οποιαδήποτε αντιγραφή ή ανατύπωση κειμένου, χωρίς προηγούμενη έγγραφή άδεια από την Εταιρεία Νόσου Alzheimer Αθηνών)