Φανταστείτε μια κατάσταση όπου δεν μπορείτε να καταλάβετε τι λένε οι άλλοι και δεν μπορείτε να τους πείτε τι θέλετε. Σκεφτείτε πόσο ένα τέτοιο πρόβλημα θα επηρέαζε τη ζωή σας. Δυστυχώς, αυτό είναι ένα κοινό πρόβλημα που αντιμετωπίζουν πολλά άτομα με άνοια. Δεν μπορούν να εκφραστούν.Μπορεί να μην καταλαβαίνετε τι θέλουν. Είναι πεινασμένοι; Έχουν πόνο; Τι τους έχει αναστατώσει; Όταν τους λέτε κάτι, όπως είναι ώρα για μπάνιο, φαίνονται κενoί και δεν ανταποκρίνονται. Η αδυναμία επικοινωνίας είναι μια από τις πιο κοινές αιτίες ανησυχίας του ατόμου με άνοια και απογοήτευσης του φροντιστή. Η καλύτερη επικοινωνία βελτιώνει τη σύνδεση με το άτομο και μειώνει τις πιθανότητες ανησυχίας και εμφάνισης άλλων ανησυχητικών συμπεριφορών. Αυτό απαιτεί κατανόηση των προβλημάτων του ατόμου με άνοια και προσαρμογή του τρόπου με τον οποίο επικοινωνείτε. Η επικοινωνία δεν αφορά μόνο την λεκτική επικοινωνία. Περιλαμβάνει χειρονομίες, εκφράσεις του προσώπου και γλώσσα του σώματος (μη λεκτική επικοινωνία). Υπάρχουν πολλοί απλοί τρόποι βελτίωσης της επικοινωνίας που βελτιώνουν τη σύνδεση με το άτομο με άνοια (Banovic et al., 2018).

Επικοινωνήστε χωρίς περισπασμούς και σε μη απειλητικό περιβάλλον

• Τα άτομα με άνοια πρέπει να είναι σε θέση να δώσουν προσοχή σε ό, τι λέγεται.
• Πρέπει να αισθάνονται χαλαροί. Διευκολύνετε το άτομο να σας ακούει καθαρά.
• Εάν το άτομο χρησιμοποιεί ακουστικά βαρηκοΐας, βεβαιωθείτε ότι αυτά λειτουργούν σωστά.
• Βεβαιωθείτε ότι δεν υπάρχουν ήχοι που αποσπούν την προσοχή. Απενεργοποιήστε την τηλεόραση / το ραδιόφωνο. Μην προσπαθήσετε να επικοινωνήσετε όταν υπάρχουν θόρυβοι (ήχοι πιάτων ή μαγειρέματος στο παρασκήνιο ή κάποιος μιλά δυνατά στο τηλέφωνο).
• Αντιμετωπίστε το άτομο με άνοια,μην μιλάτε από πίσω, γιατί το άτομο μπορεί να αισθάνεταιότιαπειλείται.
• Εάν το άτομο σας κοιτάζει με αμηχανία / αποπροσανατολισμό, σαν να μην είναι σίγουρο ποιος είστε ή γιατί είστε εκεί, εισαγετε τον εαυτό σας για σύντομο χρονικό διάστημα για να βοηθήσετε τον προσανατολισμό του ατόμου.
• Διατήρησηοπτικήςεπαφής – χαμηλώστε εάν είναι απαραίτητογια να είστε στο ίδιο ύψος με το άτομο που φροντίζετε.
• Παραμείνετε ήρεμοι και ευχάριστοι (Smith et, 2010).

Απλοποιήστε την επικοινωνία

• Τα άτομα με άνοια έχουν προβλήματα κατανόησης σύνθετων λέξεων και προτάσεων και θυμούνται αυτά που μόλις άκουσαν. Χρειάζονται χρόνο για να καταλάβουν τα πράγματα.
• Χρησιμοποιήστε απλές προτάσεις με απλές λέξεις.
• Μιλήστε απλά και αργά.
• Δώστε στο άτομο χρόνο να καταλάβει (και, αν χρειαστεί, να απαντήσει) πριν συνεχίσει την επόμενη πρόταση.
• Εάν το άτομο με άνοια φαίνεται συγχυσμένο,επαναλάβετε τη χρήση συνωνύμων προσθέστε χειρονομίες παύση ρωτήστε το άτομο τι θέλει (Olthof-Nefkens et al., 2018).

Απλοποιήστε τις οδηγίες

Οι οδηγίες είναι περίπλοκες για άτομα με άνοια. Αυτό συμβαίνει επειδή πρέπει να καταλάβουν τι λέγεται και μετά να δουν πώς να το κάνουν. Όταν τους ζητάτε να κάνουν κάτι, διευκολύνετε την διαδικασία:

• Αναφέρετε μόνο ένα βήμα τη φορά.
• Δηλώστε με σαφήνεια τι πρέπει να κάνει.
• Μην πείτε στο άτομο τι δεν πρέπει να κάνει.
• Αποφύγετε τις εξηγήσεις για το γιατί είναι απαραίτητο ή τι θα συμβεί εάν δεν γίνει η εργασία (αυτό είναι περιττό και επιβαρύνει μόνο το άτομο που ήδη αγωνίζεται να καταλάβει τι λέτε).
• Αναγνωρίστε πότε μια εργασία γίνεται με μια απλή, θετική δήλωση (Smith et al., 2010).

Απλοποίηση ερωτήσεων

Οι ερωτήσεις είναι αγχωτικές για άτομα με άνοια. Μπορεί να αισθάνονται ανόητοι εάν δεν καταλαβαίνουν την ερώτηση και επειδή δεν μπορούν να απαντήσουν. Από την άλλη πλευρά, μερικές φορές θέλουν να είναι σε θέση να επιλέξουν. Εάν φαίνονται μπερδεμένοι, αλλάξτε τον τρόπο με τον οποίο κάνετε ερωτήσεις:

• Κάντε απλές ερωτήσεις. Αποφύγετε να κάνετε πολύπλοκες επιλογές.
• Περιορίστε τις επιλογές σε δύο ή τρεις επιλογές και διατηρήστε κάθε επιλογή απλή.
• Αποφύγετε ρητορικές ερωτήσεις.
• Αποφύγετε περιττές ερωτήσεις.
• Δώστε στο άτομο χρόνο για να απαντήσει και, εάν είναι απαραίτητο, διατυπώστε ξανά την ερώτηση ή προτρέψτε το άτομο (Olthof-Nefkens et al., 2018).

Συμπληρώστε την ομιλία με άλλους τρόπους επικοινωνίας

Καθώς οι λέξεις μπορεί μερικές φορές να μην σημαίνουν τίποτα για το άτομο με άνοια, εκτός από το να μιλάτε χρησιμοποιήστε χειρονομίες, όπως για παράδειγμα δείχνοντας ένα αντικείμενο ή δείχνοντας ποια ενέργεια θέλετε να κάνετε (π.χ. δείξτε την οδοντόβουρτσα όταν ζητάτε από το άτομο να βουρτσίσει τα δόντια του). Αφήστε το άτομο να αγγίξει ένα αντικείμενο ή να το μυρίσει ή να δει μια εικόνα(Banovic et al., 2018).

Βοηθήστε άτομα με άνοια να σας πουν τι θέλουν

• Είναι πολύ απογοητευτικό για άτομα με άνοια όταν δεν μπορούν να πουν τι θέλουν.
• Εάν το άτομο ψάχνει για μια λέξη ,ζητήστε του να δείξει τι θέλει
• Περιμένετε υπομονετικά
• Το άτομο μπορεί να σταματήσει στη μέση της πρότασης, έχοντας ξεχάσει τι ήθελε να πει. Μην επιμένετε, απλά περιμένετε.
• Μερικές φορές, τα άτομα με άνοια κάνουν λάθη σε αυτά που λένε. Είναι μια φυσιολογική τάση για τα μέλη της οικογένειας να τα διορθώνουν, πιστεύοντας ότι το άτομο μπορεί να «βελτιωθεί» ή ότι το άτομο «πρέπει να γνωρίζει τι είναι σωστό». Αυτό συχνά δεν λειτουργεί, επειδή το άτομο προσπαθεί ήδη πολύ σκληρά. Άλλωστε, ακόμη και αν διορθώσετε το άτομο, είναι πιθανό να ξεχάσει αυτό που είπατε. Μην διορθώσετε τυχόν λάθη, όπως όταν το άτομο μπορεί να χρησιμοποιήσει μια γραμματικά εσφαλμένη πρόταση.
• Το άτομο μπορεί να πει κάτι λάθος για το παρελθόν ή να σας καλέσει με διαφορετικό όνομα ή να χρησιμοποιήσει λάθος λέξη για ένα αντικείμενο.
• Το άτομο μπορεί να κάνει λάθος σε μια προηγούμενη «ανάμνηση».
• Εάν το άτομο χρησιμοποιεί λανθασμένη λέξη για ένα αντικείμενο, μπορείτε να αναφέρετε απαλά τη σωστή λέξη, αλλά όχι ως διόρθωση.
• Μην επισημάνετε το λάθος στο άτομο.
• Μην επιμένετε ότι το άτομο χρησιμοποιεί τη σωστή λέξη

Εάν κάποιος με άνοια συνεχίζει να θέτει την ίδια ερώτηση, ή φαίνεται αναστατωμένος ενώ απαιτεί κάτι, εξετάστε διαφορετικούς τρόπους αντιμετώπισης αυτής της συμπεριφοράς. Αυτά περιλαμβάνουν την κατανόηση του τι ήθελε το άτομο, τι το προκαλεί, τι μπορεί να επιλύσει τις ανάγκες του ατόμου και πώς να μειώσει την αναστάτωση στο άτομο και σε άλλους (Olthof-Nefkens et al., 2018).

Όλα τα παραπάνω είναι επεκτάσεις κοινής λογικής. Φαίνονται προφανείς αν μπείτε στη θέση του ατόμου με άνοια. Ωστόσο, είναι συνηθισμένο τα μέλη της οικογένειας να ξεχνούν τα προβλήματα του ατόμου επειδή προσπαθούν να κάνουν κάτι. Χρησιμοποιήστε περισσότερα μη λεκτικά στοιχεία. Καθώς η άνοια ενός ατόμου εξελίσσεται, πρέπει να γίνετε καλύτεροι στην κατανόηση των μη λεκτικών ενδείξεων του ατόμου. Το άτομο μπορεί να πει «το μάτι μου πονάει», αλλά όταν του ζητηθεί να το επισημάνει, μπορεί να δείχνει ένα δόντι. Πρέπει να βρείτε τρόπους για να επιβεβαιώσετε την κατανόησή σας, όπως να δείτε πότε το άτομο εκνευρίζεται,  να καταλάβετε τις ανάγκες και τα συναισθήματά τους κυρίως από μη λεκτική επικοινωνία (Smith et al., 2010).

Αλεξάνδρος Χαραλάμπους

Φοιτητής τμήματος Νοσηλευτικής

Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κύπρου

Παραπομπές

1. Banovic, S., Zunic, L., & Sinanovic, O. (2018). Communication Difficulties as a Result of Dementia.Materia Socio Medica, 30(2), 221. https://doi.org/10.5455/msm.2018.30.221-224

2. Olthof-Nefkens, M., Kruse, H., Derksen, E., de Swart, B., Nijhuis-van der Sanden, M., & Kalf, J. (2018). Improving Communication between Persons with Mild Dementia and Their Caregivers: Qualitative Analysis of a Practice-Based Logopaedic Intervention. Folia Phoniatrica Et Logopaedica, 70(3-4), 124-133. https://doi.org/10.1159/000491081

3. Smith, E., Broughton, M., Baker, R., Pachana, N., Angwin, A., & Humphreys, M. et al. (2010). Memory and communication support in dementia: research-based strategies for caregivers. International Psychogeriatrics, 23(2), 256-263. https://doi.org/10.1017/s1041610210001845